|
Informaciya qáwipsizligi.
Bizge belgili hár qanday mámlekettińinformaciya resurslari oniń ekonomikaliq hám áskeriy dárejesin belgilewshi faktorlarinan biri esaplanadi. Usi resurslardan ónimli paydalaniw mámleket qáwipsizligin hám demigratik informaciyalasqan jámiyettiń jaqsi payda boliwin támiyinleydi. Bunday jámiyette, informaciya almasiw tezligi jaqsilanadi, informaciyalardi jiynaw, aqlaw, qayta islew hám olardan paydalaniw boyinsha aldinǵi informaciya komunikaciyalar texnologiyalardi qollap quwatlaw keń kólemde ámelge asiriladi.
Informaciyalastırıw tarawındaǵı mámleket siyasatı informaciya resursları, informaciya texnologiyaları hám informaciya sistemaların rawajlandırıw hám de jetilistiriwdiń zamanagóy jáhán principlerıni esapqa alǵan halda milliy informaciya sistemasın jaratılıwma qaratılǵan. «Informaciya erkinligi principleri hám kepillikleri tuwrısında»gi Nızamnıń qabıl etiliwi hár kimning informaciyanı erkin hám tosqınlıqsız alıw hám de paydalanıw huqıqların ámelge asırıwda, sonıń menen birge, informaciyanıń qáwipsizlik etiliwi, shaxs, jámiyet hám mámlekettiń informaciya boyınsha qáwipsizligin támiyinlewde zárúrli áhmiyet talap etdi»2. Haqıyqattan da, 2002- jıl 12-dekabrde qabıl etilgen bul nızamda informaciya qawipsizligin támiyinlew salasındaǵı mámleket siyasatı informaciya salasındaǵı sociallıq munasábetlerdi tártipke salıwǵa qaratılǵan boladı hám de shaxs, jámiyet hám mámlekettiń informaciya boyınsha qawipsizligin támiyinlew salasında mámleket hákimiyat hám basqarıw shólkemleriniń tiykarǵı wazıypaları hám de iskerlik baǵdarların belgileydi dep belgilengen.
Mámlekettiń informaciya qáwipsizligin támiyinlew mashqalası milliy qáwipsizlikti támiyinlewdiń tiykarǵı hám ajıralmaytuǵın bólegi bolıp, informaciyanı qorǵaw bolsa mámlekettiń baslanǵısh máselelerine, mámleket siyasatı dárejesine aylanıp atır.
Ózbekstan Respublikasınıń 2002-jıl 12-dekabr degi №439 -II-sanlı «Informaciya erkinligi principleri hám kepillikleri tuwrısında»gi nızamıdaq informaciya jáne onıń túrleri tuwrısında tómendegi tariypler keltirilgen: informaciya - dárekleri hám usınıs etilish formasına qaramastan shaxslar, predmetler, faktlar, waqıyalar, hádiyseler hám processler tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar ; informaciyanı qorǵaw - informaciya boyınsha qáwip-qáterdiń aldın alıw hám olardıń aqıbetlerin saplastırıw is - ilájları; ǵalaba xabar-shegaralanbaǵan sheńberdegi shaxslar ushın mólsherlengen hújjetlestirilgen informaciya, baspa, audio, audiovizual hám de taǵı basqa xabarlar hám materiallar ; hújjetlestirilgen informaciya - identifikaciya qılıw imkaniyatın beretuǵın rekvizitlari qoyılǵan halda materiallıq zatta belgilengen informaciya ; jasırın informaciya - paydalanılıwı nızam hújjetlerine muwapıq sheklep qoyılatuǵın hújjetlestirilgen informaciya. Usı tariyp Ózbekstan Respublikası Ministrler Keńesiniń «Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń «Milliy informaciya resurslarini qorǵawǵa baylanisli qosımsha ilájlar tuwrısında» ǵi 2011-jıl 8-iyuldaǵi PQ-1572-san qararinda ámelge asırıw ilájları haqqında»ǵi 2011-jıl 7-noyabr 296 - sanlı sqararinda tómendegishe kórsetilgen: jasırın informaciya - Ózbekstan Respublikası nızam hújjetlerine muwapıq paydalanıw sheklengen, mámleket sırlarına tiyisli informaciya ámeldegi bolmaǵan hújjetlestirilgen informaciya.
Konfedensial informaciya - hújjetlestirilgen informaciya, odan paydalanıw nızam hújjetlerige muwapıq shegaralanadi. Saqlaw, ózgertiw, jetkeriw hám belgili maqsetler ushın paydalanıw ob́iekti bolǵan aylana átirap haqqındaǵı maǵlıwmatlardi, keń mániste informaciya dep túsiniw múmkin. Bul túsinikke kóre insan, onıń turmıs tárizine hám háreketlerine tásir etiwshi turaqlı ózgeriwshi informaciya maydanı tásirinde boladı. Informaciya óz xarakterine qarap siyasiy, áskeriy, ekonomikalıq, ilimiy-texnikalıq, óndiriske yamasa kommerciyaǵa tiyisli hám de jasırın, konfedensial yaki maqul emes bolıwı múmkin.
Ózbekstan Respublikasınıń 1993-jıl 7-maydaǵı 848-XII-sanlı «Mámleket sırların saqlaw tuwrısında»ǵi nızamnıń 1-statyasında mámleket sırları túsinigi berilgen: «Mámleket tárepinen qorǵalanatuǵın hám arnawlı dizimler menen shegaralap qoyılatuǵın bólek áhmiyetli, ulıwma jasırın hám jasırın áskeriy, siyasiy, ekonomikalıq, ilimiy-texnikalıq hám basqa túrli maǵlıwmatlar Ózbekstan Respublikasınıń mámleket sırları esaplanadı».
Usı nızamnıń 3-statyasında mámleket sırlarınıń kategoriyaları keltirilgen: «Ózbekstan Respublikasınıń mámleket sırları - mámleket, áskeriy hám xızmet sırların qamtıp aladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
