«Улы7ма техникалы3 п1нлер» кафедрасы о3ыты7шыларыны4 2011-2012- о3ы7 жылыны4 ы-ярым жыллы2ында 5тету2ын саба3лар кестеси

Jumistiń maqsti: Hár qiyli ayriqsha jaǵdaylarda tuwri háreket etiw qaǵiydalarin úyreniw.

Sabaqtiń rejesi:

1. 
   Islep shiǵariw xanalarinda shawqimdi esaplaw.
   
2. 
   Islep shiǵariw xanalarindajaqtilandiriw qurallarin esaplaw.
   

1. 
   Islep shiǵariw bólmelerinde shawqimdi esaplaw
   

Ásbaplarjárdeminde shawqim klassifikaciyasın aniqlawdi stilistik uyrenıw. Sanitar hám texnikalıq normalar menen tanısıw.

Jumıstıń wazıypası :

1. Mexanizmlerdiń shawqim klassifikaciyasın aniqlaw ushın ólshew ásbapları menen tanısıw.

2. Ashiq shawqim maydanı arqali shawqim klassifikaciyasın aniqlaw usılın uyrenıw.

3. Nátiyjelerin salistiriw hám juwmaq shiǵariw.

Ulıwma túsinikler.

SHawqim hár qıylı chastota hám tezlikke iye bolǵan dawıslar jiyindisi bolib, insan organizmine qolaysız tásir etedi. SHawqim - bul hawa ortalıǵınıń shayqalıwı bolıp tabıladı.

Terbelis dep ásbap -úskeneler, mashinalar, trubalardiń yamasa barlıq qatti materiallardıń titirewine aytıladı. Insan qulaǵi 16 gertstan 20000 gertsqa shekem chastotaǵa iye bolǵan hawa ortalıqınıń shayqalıwın qabil qila aladı. ( Gerts-sekundagi terbelis chastotası bolıp tabıladı ) Dawamlı shawqim tásirinde insannıń esitiw qábileti tómenlep baradi,hátteki gereń bolip qaliwi da múmkin.

SHawqim áwele insanniń oraylıq nerv sistemasına tásir etip, onıń kóriw qábiletin, pikirlewin páseytiredi,, sharshawin tezlestiredi hám jaraqatlaniwǵa alıp keledi. SHawqim hám terbelistiń tásir dárejesi onıń kúshine, tásirdiń dawamlıǵı hám qaytalanip turıwına baylanisli.

Dawıstıń fizikaliq kúshi - dawıs tolqininiń energiyası ( Vt/m² ),

Dawıstıń basımı ( Pa) menen klassifikaciyalanadı.

Insan qulaǵi qabil qila alatuǵın eń kishkene kúshke iye bolǵan dawısqa esitiwdiń baslanıwı dep aytıladı hám tómndegishe belgilenedi.

J₀= 10'12 Vt/m² yamasa Ro= 2 io'5 Pa

Insan organizmine shawqimniń ob́ektiv tásirin bahalaw ushın shawqim dárejesi túsinigi kiritilgen bolip, ol shama n -menen belgilenip xaliqaraliq birlik bolǵan bel de ólshenedi. Ámelde 10 ret kishi bolgan birligi - detsibel ( db) qabul qilinǵan.

SHawqim chastotası - Gts ( gerts), intensivligi - j hám dawıs basımı r menen ańlatiladi.

Dawıs tolqinlariniń tarqaliwi ortalıqtıń elastiklik qásiyetine , háreket hám tiǵizliǵina baylanisli. Dawıs tolqinlariniń 20°S háreketli hawa ortalıqlarindaǵı tarqaliw tezligi 343 m/s, pulatda bolsa 5000 m/s, betonda 4000 m/s ga teń.

Dawıs tolqinlariniń tarqaliw sheǵarasına dawıs maydanı dep aytıladı. Onıń hár bir nuqtasi belgili dawıs tezligi hám dawıs basımına iye. Dawıs tezliginińhawada tarqaliw hawaqatlaminda belgili basım payda boliwi nátiyjesinde hawanińqisiliwi hám siyrekleniw zonaların payda etedi. Áne sol qisiliw hám siyrekleniw arasındaǵı ayırıma dawıs basımı bolıp tabıladı.

Dawıs tolqinlari tarqalip atirǵanwaqtinda belgili kinetikaliq quwatti kóshiriw payda ́boladı jáne bul quwattiń miǵdari dawıs intensivligi ( J) menen belgilenedi. Dawıs intensivligi tómendegi formula járdeminde aniqlanadi.

J=P²/R*C ( Vt/M²) (1)

Bunda:

J-dawıs intensivligi ( Vt/M²);

P- dawıs basımın muǵdari, ( Pa);

R- ortalıq tiǵizliǵi, ( kg/ m3);

S- usı ortalıqtaǵı dawıs tezligi ( m/s)

Dawıstıń intensivligi hám basımı ámeliyatda dawısqa qarsi gúresiwde úlken áhmiyetge iye esaplanadı. Soniń ushın dawıstıń intensivlik dárejesi tómendegi formula járdeminde aniqlanadi.

L= J/J_o (2)

Bunda:

L- dawıstıń intensivligi, ( Vt/m² );

J- derekten shiǵip atirǵan dawıs intensivligi, ( Vt/m² );

J_o- dawıstıń esitiw dárejesindegi intensivligi ( J_o=10'12 Vt/m²)

Dawıstıń basım dárejesi tómendegi formula járdeminde aniqlanadi

Lp= 201 g p/p_o (3)

p- dawıs derektiń basım, ( N/m² );

p_o- dawıstıń esitiw dárejesindegi basımı, ( r_o=2. 10'5 N/m²);

Dawıs intensivligi dawıs basım kvadratı dawıs dárejesin dawıs basımı arqalida aniqlaw múmkin

L= 1 OLg P/Po (4)

Bul keltirilgen ańlatpalar menen aniqlanatuǵin dawıs dárejesin akustikada dawıs basımı dárejesi dep ataw qabil qilinǵan .

SHawqimdi páseyttiriw ushın dawıstı jutatuǵın túrli buyımlardan paydalanıladı. Dawıs quwatinjutiwshi buyımlar hám qurilmalar úsh gruppaǵa bolinedi.

1) gavakli

2) rezinali

3) danali

Govakli dawıs jutqıshlarǵa aǵash tolasinan, mineral, paxtadan, shıyshe tolasinan qilinǵan pilitalar, cementli fibralet, ftorplast kapron hám mineral talshıqlardan jasalǵan tósekler kiredi. Rezonans dawıs jutqıshlar eki tárepine shúberek jawip shawqin dereginen málim aralıqta jaylastırılǵan tesik ehrannan ibarat. Ekran retinde aǵash qirindisinan islengen taxtashalardan paydalanıladı. Danali dawıs jutqıshlar málim forma daǵı denelerden ibarat, bolip olar xanaǵa bir-birinen 1500-2000 mm aralıqta qoyiladi. Olar tiykarınan govakbuyımlardan tayarlanadı. Sanitar normalarda San Pin №01120 -01, San Pin №01122-01 ruxsat etilgen muǵdari dárejesi aniqlanǵan bolip, ol dawıstıńchastotasına bailanisli bolıp tabıladı hám 8 oktavaǵa bólinedi 63, 125, 250, 500, 1000, 2000, 4000, 8000.