Укувчилар хукукбузарлигини олдини олиш ишида мактаб ва оиланинг узаро таъсири жараёнида педагог – рахбар ва ташкилотчи

Muammoli vaziyatlar quyidagi xollarda paydo bo’ladi:

1. 
   O’quvchilar va sinf jamoasi o‘rtasida;
   
2. 
   O’quvchmi va o‘qituvchi o‘rtasida;
   
3. 
   Maktab va o‘quvchilarning ota-onalari o‘rtasida.
   

Muammoli xolatlarni hal etishning samarali yullari quyidagilardan iborat:

a) O’quvchining sinf jamoasi oldidagi mavqei, asosan, o‘smirlik davrida shaxsning axloqiy rivojlanishida kata urin egallaydi. Agar o’smir o’zining sinf jamoai orasida ijobiy mavkega ega bo’lsa, unda o’smirda shaxsning ijobiy xususiyati shakllanadi, uning xulqida hamjihatlilik xususiyati rivojlanadi. Agarda, o’smir sinfda paydo bo’lgan shaxslararo munosabat tizimida salbiy mavkega ega bo’lsa, unda o’smirga shaxsning salbiy xususiyati rivojlanadi, uning xulqidagi yakkalik xususiyati shakllanadi.

O’smirning jamoadagi urnining yo‘qolganligi bilan bog‘lik bo‘lgan qoniqarsizlik hissiyotining chukurlashuvi, o’z-o’zini baxolashdagi tarkoksizligi va tortinchokligi darajasi uni psixologik jixatdan yakkalanib kolishiga olib keladi. Sinf jamoaci hamda ukituvchilar nazaridan chetda kolgan o’quvchi salbiy muxitdan najot izlay boshlaydi. Asosan, bunday xolatlar tarbiyasi ogir bo’lgan o’smirlarda sodir bo’ladi.

O’smirning o’zi tengdoshlari bilan muammoli munosabatlarda bo’lganda, sinfda yoki guruxda o’zining mavkeini o’zgartira olmaydi.

Bunday o’quvchining sinf jamoai bilan muammoli munosabatiga pedagog o’z vaqtida e’tibor karatishi kerak.

Buning uchun:

• 
  Sinf jamoasida soglom ma’naviy muxitni tashkil etish lozim;
  
• 
  Sinfda jamoa fikrini shakllantirish lozim;
  
• 
  Sinf jamoai orasida o’quvchi mavkeini me’erlashtirish lozim;
  
• 
  O’quvchi va sinf jamoai urtasidagi o’zaro munosabatlarni ijobiy shakllantirish lozim;
  
• 
  O’quvchiga nisbattan dustona munosabatlarni yaratish lozim.
  

Tarbiyasi ogir o’smirlar bilan ishlashda:

• 
  Bunday o’smirlar shaxsini chukur o’rganish, ularning ijobiy axloqiy sifatlarini rivojlantirish, ular bilan olib boriladigan tarbiyaviy ishlar jarayonida bunday o’smirlarning individual xususiyatlarini inobatga olish lozim;
  
• 
  Kiyin tarbiyalanadigan o’smirlarning jamoadagi mavkeini, shuningdek, ularning tengdoshlari bilan o’zaro munosabatlarini nazorat kilish, ularning sinf va maktab jamoai hamda undan tashkaridagi jamoalar bilan munosabatlarini inobatga olish;
  
• 
  Bunday o’quvchilarni sinf va maktab jamoachidan yakkalatib kuymaslik;
  
• 
  Ularning kizikishlarini hisobga olgan halda maktabda va sinfda utkaziladigan foydali mexnatga jalb etish;
  

Sinf jamoasi bilan ishlashda:

• 
  Sinf jamoasi a’zolariga kiyin tarbiyalanadigan o’quvchilarga nisbattan mexribonlik munosabatlarini tarbiyalash, bu orkali ularga raxmdillik va yordam kulini cho’zish hissini uygotish;
  

Tarbiyasi ogir o’quvchilar ukiydigan sinfda ishlaydigan sinf raxbarlar va ukituvchilari ularga nisbattan munosabatlarda keng tarkalgan xatoliklar, ya’ni o’smirlarni ularning sinfdoshlari ko’zi oldida shaxs sifatida kamsitish kabi xatoliklardan o’zoklashishi lozim; ularga iltifot ko’rsatish, kupollik, bunday o’smirlarning o’zlashtirishi va xulq-atvoriga berilgan xolisona baxoning berilishi, ularni sinf jamoasiga qarshi qilib quyadi.