Ҳукм. Хулоса чиқариш

2. Силлогизмнинг фигуралари ва модуслари

Оддий қатьий силлогизмнинг структурасида ўрта терминнинг жойлашишига қараб силлогизмнинг тўртта фигураси фарқ қилинади.

1. 
   фигурада ўрта термин катта асоснинг субъекти, кичик асоснинг предикати бўлиб келади.
   
2. 
   фигурада ўрта термин катта ва кичик асосларнинг предикати бўлиб келади.
   
3. 
   фигурада ўрта термин ҳар икки асоснинг субъекти бўлиб келади.
   
4. 
   фигурада ўрта термин катта асоснинг предикати, кичик асоснинг субъекти бўлиб келади.
   

Силлогизм асослари оддий катъий ҳукмлар (А, Е, I, 0) дан иборат. Бу ҳукмларнинг икки асос ва хулосада ўзига хос тартибда (тўпламда) келиши модус деб аталади. «Модус» - шакл деган маънони англатади. Силлогизм фигураларининг ўзига хос модуслари мавжуд. Ҳар бир фигуранинг тўғри модусларини аниқлашда, тўғри хулоса чиқаришда силлогизмнинг умумий қоидалари билан бирга ҳар бир фигуранинг махсус қоидаларига ҳам амал қилинади. Фигураларнинг махсус қоидалари силлогизм терминларининг ўзига хос боғланиши асосида аниқланади.
Оддий қатъий силлогизмнинг биринчи фигураси қуйидаги махсус қоидаларга эга:

1. 
   Катта асос умумий ҳукм бўлиши керак.
   
2. 
   Кичик асос тасдиқ ҳукм бўлиши керак.
   

I фигуранинг тўртта тўғри модуси мавжуд:
А А А,
Е А Е,
А I I,
Е I 0.

Модусларнинг биринчи ҳарфи катта асоснинг, иккинчи ҳарфи кичик асоснинг, учинчи ҳарфи хулосанинг сифат ва микдорини кўрсатади. Фигураларнинг модусларини бир-биридан фарқлаш мақсадида, уларнинг ҳар бири алоҳида ном билан аталади.

А А А - Barbara модуси
А. Ҳамма илмий қонунлар объектив ҳарактерга эга.
А. Тафаккур қонунлари-илмий қонунлардир.
А. Тафаккур қонунлари объектив ҳарактерга эга.


ЕАЕ - Celarent модуси.
Е. Ҳеч бир диндор атеист эмас.
А. Имомлар диндордир.
Е. Ҳеч бир имом атеист эмас.