Уй жойдан фойдаланиш

ХАРАКТЕР



Характернинг таърифи. Грекчадан таржима қилганда «характер» - бу «зарб қилиш», «белги» демакдир. Ҳақиқатан ҳам характер – кишининг жамиятда яшаб эгаллайдиган алоҳида белгиларидир.
Характер деб ҳар бир шахснинг яшаш шароити ва таълим тарбиянинг таъсири остида таркиб топган ҳамда унинг теварак –атрофдаги нарсаларга, бошқа одамларга ва ўзига бўлган муносабатларида номоён бўладиган индивидуал хусусиятларга айтилади.
Инсон характери – бу унинг атроф-муҳитга ва ўз-ўзига бўлган муносабатлари мажмуасидир. Характер қуйидаги объектларга бўлган муносабатларда ифодаланади:
Меҳнатга муносабат – шахснинг меҳнаткашлиги ёки ялқовлиги. Бирон-бир топшириқни охиригача етказиши ёки ярмисида ташлаб кетиши, пала-партиш ёки тартибли фаолият юритиши, якка тартибда ёки жамоавий меҳнат турини танлаши ва шу каби сифатлари орқали намоён бўлади.
Одамларга муносабат – самимийлик ёки иккиюзламачилик, мулоқотга мойил ёки яккаҳол, ҳақиқатпарвар ёки ёлғонга мойиллик, ўзгалар манфаати ҳақида қайғуриш ёки ўз манфаатини ҳар нарсадан устун қўйиш ва шу каби шахс хислатлари.
Нарсаларга бўлган муносабатда – буюмларни тартибли сақлаш ёки бетартиблилик, нарсаларни асраб-авайлаш ёки аямаслик, нарсаларнинг қаердалигини хотирада сақлаш ёки паришонхотир.
Ўз-ўзига муносабат – ғурур, обрў сақлай олиш, ўзига талабчанлик, ўзини назорат этишнинг кучлилиги, ўзини такомиллаштиришга интилиш ва ҳ.к.
Темпераментдан фарқли равишда инсон характери ҳаёт давомида ва тарбия таъсирида шаклланади. Темперамент, инсонда у ёки бу характер хислатининг шаклланишига катта таъсир ўтказади ва ҳатто, пойдевор сифатида иштирок этади ҳам. Лекин, характер темпераментнинг оқибати деган фикр нотўғри. Темперамент ва характерни бир-биридан фарқлар эканмиз, улар инсон фаолиятининг турли даражаси эканлигини таъкидлаб ўтиш жоиз. Темперамент инсон фаолиятининг миқдорий ифодаси бўлса, характер унинг сифат кўрсаткичидир. Одам бирон-бир фаолиятни тез ёки секин бажариши мумкин – бу унинг айни темпераментга мансублиги белгиси, лекин ушбу фаолиятни бажаришга қанчалик виждонан муносабатда бўлиш, вазифани чин кўнгилдан адо этиш – бу характер ифодасидир. Кўпчилик одамлар билан мулоқотга мойиллик бу, темперамент белгиси, лекин бу муносабатларнинг самимий ёки носамимийлиги, олий ёки тубанлиги характер хислатидир.
Инсоннинг ташкилот миқёсида меҳнатга муносабати бўйича ҳам классификациялаш ўринлидир. Одатда бундай ёндошувда қуйидаги тоифа ходимларни фарқлай олишимиз мумкин: