Uglevodorodlar tarkibi ikkitagina elementlardan uglerod va vodorod atomlaridan tashkil topgan organik birikmalar uglevodorodlar deb ataladi

Nitrolash. Organik modda tarkibiga nitro guruhni (-NO₂) kiritish reaksiyasi nitrolash reaksiyasi deb ataladi.
Alkanlarga 140⁰C harorat ostida uncha katta bo’lmagan bosim ostida suyultirilgan nitrat kislota (10-12%) ta’sir ettirilsa, vodorod atomi nitroguruhga almashinadi – nitrolash reaksiyasi sodir bo’ladi.
Bu reaksiyani 1888 yilda rus olimi M.I.Konovalov o’rgangan. Shuning uchun bu reaksiya Konovalov reaksiyasi deb ham yuritiladi.
R‒H + HNO₃ (suyul.) ^t,p R‒NO₂ + H₂O
alkan nitroalkan
Nitrolash reaksiyasi ham radikal o’rin olish (S_R) mexanizmi bo’yicha boradi.


HO‒NO₂ ^t,p HO^. + NO₂^.
R‒H + HO^. R^. + H₂O
R^. + HO‒NO₂ R‒NO₂ + HO^.
Oddiy sharoitda konsentrlangan nitrat kislota to’yingan uglevodorodlar bilan reaksiyaga kirishmaydi, yuqori temperaturada ularni oksidlaydi. Bu reaksiyada ham avval oson uchlamchi uglerod atomida vodorod, keyin ikkilamchi, ohiri birlamchi uglerod atomidagi vodorod nitroguruh bilan almashinadi.

Sulfoxlorlash. Oltingugurt (IV) oksid va xlor alkanlarga ultrabinafsha-nurlar ostida ta’sir ettirilsa, alkansulfoxloridlar hosil bo’ladi.


R‒H + SO₂ + Cl₂ ^hv R‒SO₂Cl + HCl
alkan alkansulfonil-хlorid
Bu reaksiya ham galogenlash reaksiyasi kabi zanjir radikal mexanizmi bo’yicha boradi (S_R).


Cl^:Cl ^hv 2Cl^.
R‒H + Cl^. R^. + HCl
R^. + SO₂ R‒SO₂^.
R‒SO₂^. + Cl₂ R‒SO₂Cl + Cl^.
Reaksiya natijasida birlamchi va ikkilamchi alkanlar sulfoxloridlar aralashmasi hosil bo’ladi. Bu reaksiya sintetik yuvuvchi vositalar olish sanoatida katta ahamiyatga ega.