Ҳудудий маркази тасвирий санъат ва чизмачилик фанини ўҚитиш методикаси

Декоратив рангтасвир асарлари мустақил амалий аҳамиятга эга бўлиб, у биноларнинг ички ва ташқи деворларини безатишда кенг қўлланилади. Улар панно шаклида, шунингдек қутича, патнис, сандиқ, шкафларни безатишда қўл келади. Бино ичини безатишда хизмат қиладиган нақшлар, фризлар, намоѐн каби майда элементлар хам декоратив рангтасвирга киради.
Театр декоратив рангтасвири спектакль декорациялари, унда ишлатиладиган грим, саҳна жихозлари билан боғлиқ. Улар театр рассоми томонидан тайѐрланиб, спектакль мазмунини томошабинга кенг ва чуқурроқ сингдиришга ѐрдам беради. Бу безакларда рассомлар саҳнанинг ѐритилиши ва рангларга алоҳида эътибор қаратадилар. Спектакль безаклари унда ифодаланган воқеа содир бўлаѐтган жой, давр, муҳит тўғрисида томошабин тасаввурларини бойитади, воқеаларни идрок этишни осонлаштиради ва фаоллаштиради (5-расм).

У.Саидалиев. Майсаранинг иши спектаклига ишланган эскиз

Тасвирий санъат назарияси на амалиѐтида академик рангтасвир ибораси ҳам ишлатилади. Академик рангтасвир асосан ўқув жараѐнида фойдаланиладиган кўргазмали рангтасвир ишларини назарда тутади.

2. Ҳайкалтарошлик, унинг тур ва кўринишлари

Ҳайкалтарошлик рангтасвир каби ҳаѐтий воқеа ва ходисаларни турли услубда турли материаллар ѐрдамида ифодалайди. Ҳайкалтарошликда тош, металл, гипс, ѐғоч, воск (мум), сим каби материаллар кенг қўлланилади. Ҳайкалтарошлик асарлари кесиш, ѐпиштириш, улаш ва ўйиш, қуйиш орқали бажарилади.

Ҳайкалларнинг асосан икки тури мавжуд бўлиб, уларнинг биринчиси тўлиқ думалоқ ҳайкаллар, иккинчиси эса рельефли — буртма ҳайкаллардир. Юмалоқ ҳайкалларни ҳар томондан кўриш мумкин бўлса, рельефли ҳайкалларни фақат бир томондан, яъни олдиндан кўриш мумкин бўлади. Рельефли ҳайкаллар текислик устига ишланиб, юзадан қисман бўртиб чиққан бўлади (6-расм).

Рельефли ҳайкалларнинг ҳам икки хили бўлади:

Барельефда тасвир қалинлигининг ярмидан ками бўртиб чиққан бўлади.
Горельефда эса бу қалинликнинг ярмидан кўпроғи бўртиб туради. Ҳайкалтарошликда маълум миқдорда рангдан ҳам фойдаланилади. Сўнгги йилларда асалари муми (воск)дан ҳайкаллар ишлаш техникаси кўлланила бошланди. Бунда рангли мумлардан кенг фойдаланилмоқда.

С.Одилов ва бошқалар. Тошкентда Абу Али ибн Синога ўрнатилган ѐдгорлик

Ҳайкаллар шакл ва мазмун жиҳатдан реалистик, декоратив ва абстракт йўналишларда бўлади.