Udk: ziyodullayeva mahbuba



Download 1,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/55
Sana31.12.2021
Hajmi1,36 Mb.
#215546
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   55
Bog'liq
buyruq-istak maylining ingliz va ozbek tillarida lingvokulturologik tadqiqi

moqda affikslari+  edi to‘liqsiz  fe’li  yordamida  yasaladi: bil+ar  edi+m,  bil+ar 
eding;  ol+ayotgan  edi+m,  ol+ayotgan  edi+ng;  ol+moqda  edi+m,  ol+moqda 
edi+ng kabi. 
 
5.  O‘tgan  zamon  maqsad  fe’linutq  so‘zlanib  turgan  paytdan  avval  maqsad 
qilingan harakatni ifodalydi. Bu shakl –moqchi, -digan affikslari va to‘liqsiz fe’li 
yordamida  yasaladi: ol+moqchi  edi+m,  ol+moqchi  edi+ng;  ol+adigan  edi+m, 
ol+adigan edi+ngkabi. 
 
Hozirgi  zamon ish-harakatning  nutq  so‘zlanib  turgan  paytda  bajaradigan, 
bajarilmaganini ifodalaydi. Hozirgi zamon fe’lining quyi-dagi ikki turi mavjud: 1) 
hozirgi-kelasi zamon, 2) hozirgi zamon davom fe’li. 
 
1.  Hozirgi  —  kelasi  zamon  nutq  so‘zlanayotgan  payt  va  undan  so`ng  sodir 
bo‘ladigan  harakatni  ifodalaydi: -a  /  -y ravishdosh  affiksini  olgan  fe’lni  tuslash 
orqali shakllanadi:ol+a+man, ol+a+san; ishla+y+man, ishla+y+san. 


 
2. Hozirgi zamon davon fe’li nutq so‘zlanayotgan paytda davom etib turgan 
harakatni  ifodalaydi  va  fe’lning  o‘zak-negiziga –yap,  -moqda,  -yotib,-
yotir affikslarini  qo‘shib  tuslash  orqali  hosil  bo‘ladi: ishla+yap+  man, 
ish+la+yap-san; ishla+moqda+man; ishla+yotib+man; o‘qi+yotir+ man kabi. 
 
Kelasi  zamon harakatning  nutq  so‘zlanib  turgan  paytdan  so‘ng  bajaralish 
yoki  bajarilmasligini  ifodalaydi.  Bu  zamonning  ikki  turi  mavjud:1)  kelasi  zamon 
maqsad fe’li, 2) kelasi zamon gumon fe’li. 
 
1.  Kelasi  zamon  maqsad  fe’li  bajarilishi  maqsad  qilib  qo‘yilgan  harakatni 
ifoda etadi va fe’lning o‘zak negiziga –moqchi, —digan -ajak affikslarini qo‘shib 
tuslash orqali hosil bo‘ladi: ishla+moqchi+man, ishla +moqchi+san; ishla+yajak
 
2.  Kelasi  zamon  gumon  fe’li  harakatning  bajarilishi  mo‘ljali,  taxminini 
ifodalaydi  va –r,-ar affiksini  fe’lga  qo‘shib  tuslash  orqali  yasaladi: ol+ar+man, 
ol+ar+san, ol+ar, ol+ar+miz kabi. 
 
Fe’l  zamonlari  sinonimiyasi. Boshqa  fe’l  shakllarida  bo‘lganidek,  zamon 
shakllari o‘rtasida ham grammatik ma’nodoshlik munosabati mavjud: 
 
1.  O‘tgan  zamon  fe’lini  hosil  qiluvchi –di affiksi,  hozirgi  zamon  o‘rnida 
qo‘llanadi: Hozir  qorong‘uda  qayoqqa  bordigu,  nimayam  qildik//  qayoqqa 
boramizu, nimayam qilamiz. 
 
2.O‘tgan  zamon  fe’lini  hosil  qiluvchi -gan affiksi  hozirgi  zamon  ma’nosida 
ishlatiladi:Birov kitob o‘qigan, kimdir shaxmat atrofida. 
 
3.Hozirgi  zamon  shakli  kelasi  zamon  ma’nosida  qo‘llaniladi.  Bunday  hol, 
asosan, ket bor, yubor,boshla kabi fe’llar doirasida uchraydi:  
Ertaga Buxroga ketayapmiz
 
4.Kelasi zamon fe’li o‘tgan zamon ma’nosida qo‘llanadi:  
Rais  majlisni  ochiq  deb  e’lon  qiladi,  hamma  o‘rnidan  turadi,  O‘zbekiston 
madhiyasi yangraydi
 
5. Kelasi zamon fe’li hozirgi zamon ma’nosini ifodalaydi:  
Ha, bu yer-da hayot qaynaydi…  
Talabalar baxtiyor yoshlik gashtini surmoqdalar. 

Download 1,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   55




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish