Udk: boltabaev baxrom xoldoralievich

II-BOB.O'ZBEKISTON FOND BOZORIDA OPSIONLARNI RIVOJLANTIRISHDA DUNYONING YETAKCHI FOND BIRJALARI TAJRIBASINI QO'LLASH ISTIQBOLLARI


2.1. Blek-Shoulz usuli yordamida opsionlarnini baholash
1970-yillarda joriy etilgan Blek-Skoulz matematik modeli opsionlar, fyucherslar va derivativlar savdosiga asoslangan yangi moliyaviy tizimni vujudga keltirdi. Ushbu yangi tizimda eski klassik fond bozorlaridan hech narsa yo'q edi. Formulaning ajoyib muvaffaqiyati va keng qo'llanilishi Mayron Shoulzni 1997 yilda "hosila qimmatli qog'ozlar qiymatini aniqlashning yangi usuli uchun" iqtisod bo'yicha Nobel mukofotiga sazovor bo'lishiga olib keldi.
XX-asrga kelib, Amerika tovar birjalarida nafaqat fyucherslar, balki optsionlar ham qo'llanila boshlandi - kelajak uchun narx bo'yicha bir xil kelishuv, lekin sotib olish majburiyatisiz. Narxlarning keskin o'sishidan "sug'urta qilish" uchun optsionlar sotib olindi. Vaqt o'tishi bilan treyderlarda ushbu variantlarni qayta sotish istagi paydo bo'ldi, bu qiyin edi, chunki hech kim savolga javob bera olmadi: bu qimmatli qog'ozlar qancha turishi nomalum edi.
Stenford universiteti moliya professori Mayron Shoulz bolaligidan moliyaga ishtiyoqi baland. Kichkinaligida u birjada savdo qilish uchun onasini hisob ochishga ko'ndirgan. 27 yoshida u MITda lavozimga ega bo'ldi va hamkasbi Fisher Blek bilan birgalikda opsion narxlari haqidagi boshqotirma bilan jiddiy shug'ullandi. Yuqorida aytib o'tilganidek, yechimning kaliti to'g'ridan-to'g'ri formulada bozor o'zgaruvchanligi chegarasini hisobga olish edi. Mayron Sholzmning aytishicha, formula ustida bir yarim yil ishlagandan so'ng ular dunyoning barcha ob'ektlarida variantlar elementlarini ko'rgan.
Aktsiyalarni baholashda turli xil yondashuvlar mavjud, rus adabiyotida, qoida tariqasida, uchta yondashuv mavjud: xarajat yondashuvi, qiyosiy yondashuv va daromad yondashuvi, ularning har biri turli usullar va baholash algoritmlarini o'z ichiga oladi.
Hozirgi vaqtda amalda ular Blek-Skoulz opsion modelidan foydalanishga asoslangan Aksiyalar va aktivlarni baholashda opsion yondashuvidan foydalanadilar.
Opsion narxlash modellari har qanday turdagi aktivlar yoki aktsiyalarni baholash uchun ishlatilishi mumkin, agar u o'z navbatida ba'zi cheklovlar bilan opsion xususiyatlariga ega bo'lsa.