Udk axmadova umidaxon shavkayt qizi publisistik uslubda perifrazalar

     Perifraza  (tasviriy ifoda)lar – 

predmet, voqea  va  hodisalarning o„z  nomi  bilan 

emas,  balki  ularning  xarakterli  belgi  xususiyatlarini    tasviriy  usul  orqali  ifodalash 

jarayoni hisoblanar ekan, ular uslubiy vosita sifatida nutqqa ko„tarinkilik, obrazlilik 

baxsh  etib,  jamiyat  taraqqiyoti  talablaridan  kelib  chiqib,  lug„at  tarkibini  boyitadi. 

Nutq  jarayonida  takrorlardan,  qaytariqlardan,  qochish  imkonini  beradi,  notiqni 

so„zamollikka,  tinglovchini  esa  falsafiy  mushohada  etishga  undaydi.  Shuningdek, 

perifraza  (tasviriy  ifoda)lar  faqat  jozibadorlik  va  obrazlilik,  nutqni  boyitish,  uning 

mazmunini kuchaytirish uchungina emas, balki jamiyatning olg„a qadam qo„yishiga 

to„sqinlik qilayotgan illatlarni fosh qilish, ulardan kulish va ularga qarshi kurashga 

chaqirish maqsadida ham ishlatiladi. Binobarin, perifraza (tasviriy ifoda)lar predmet, 

voqea-hodisalarning  o„z  nomi  orqali  yuzaga  chiqmagan  zarur    xususiyatlarini 

tasvirlab, bo„rttirib, izohlab va to„ldirib ko„rsatishda muhim nutqiy vosita hisoblanib 

keladi.  Har  bir  tilning  lug„at  tarkibi  ustida  olib  borilgan  ishlar  shuni  ko„rsatadiki, 

so„z  ma‟nolarining  o„zgarishi  tasodifiy  bir  hol  bo„lmay,  balki  jamiyat  taraqqiyoti 

bilan chambarchas bog„liq qonuniy hodisadir. Jamiyat taraqqiyoti natijasida vujudga 

kelgan  yangi  predmet,  tushunchalar  har  doim  ham  yangi  so„zlar  orqaligina 

ifodalanmay,  balki  predmetning  ma‟lum  belgi­xususiyatlarini,  o„ziga  xos 

tomonlarini  ochib  beruvchi  so„z  ma‟nolari  orqali  ham  tasvirlanadi.  Shunga  ko„ra, 

so„z ma‟nolari ko„chadi, kengayadi yoki torayadi.  So„z ma‟nolarining kengayishi va 

ko„chgan  holda  qo„llanishi  tilning,  ayniqsa,  lug„at  tarkibining  boyligini  oshiruvchi 

---

 

65 

omillardan  biridir.  So„zlarni  ko„chma  ma‟noda  qo„llash  lug„at  boyligini 

ko„rsatuvchi,  uslub  ravonligi,  ifoda  mazmundorligini  ta‟minlovchi,  obrazlilik 

yaratishga xizmat qiluvchi muhim vositadir. Mana shunday muhim vositalardan biri 

perifrazalardir. 

     Yuqoridagi  tahlillarda  ko„rib  o„tganimizdek,  o„zbek  tilining  serqirraligini 

ko„rsatuvchi  vositalardan  biri  perifraza  (tasviriy  ifoda)lar  sanaladi.  Perifrazaviy  

vositalar  birinchi  galda 

badiiy  uslub 

uchun  xizmat  qiladi.  U  badiiy  uslubning  oliy 

shakli,  ta‟sirchan,  etik-estetik  vositasi  sanaladi.    Ahamiyatli  tomoni  shundaki, 

tasviriy  ifodalarning  qo„llanish  doirasi  badiiy  adabiyot  bilangina  chegaralanib 

qolmaydi.  U