Udk 811. 512 Oltoy tilining lingofondida mazumuni aniq saqlanib kelayotgan turkiy tillarga xos “to‘” va “qi” leksemalarining qiyosiy tahlili Anvar Bo‘ronov Alisher Navoiy nomidagi O‘zbek tili va adabiyoti universiteti tadqiqotchisi

UDK 811.512


Oltoy tilining lingofondida mazumuni aniq saqlanib kelayotgan turkiy tillarga xos “to‘” va “qi” leksemalarining qiyosiy tahlili
Anvar Bo‘ronov
Alisher Navoiy nomidagi O‘zbek tili va adabiyoti universiteti tadqiqotchisi


Annotatsiya:
Turkiy tillar tarixida ilk so‘zlar bitta harf yoki kichik bo‘g‘inlardan iborat bo‘lgan degan qarashlar mavjud. Mazkur maqolada oltoy tilining lingofondida mazumuni aniq saqlanib kelayotgan “to‘” va “qi” leksemalari, o‘zbek tili va boshqa turkiy tillarida ushbu o‘zakdan yasalagan so‘zlarning qiyosiy tahlili bayon qilingan. “To‘” va “qi” leksemalari orqali yasaladigan so‘zlar,ularning kontrar xususiyatlari keng tadqiq qilingan. Mulohazalar dalillanib, muhim xulosalar berilgan.
Kalit so‘zlar: leksema, to‘, to‘p, to‘n, to‘sin, to‘g‘in, to‘qli, to‘qol,to‘g‘on, to‘garak, to‘qillash, qi, qil, qilich, qipchoq, qiychi, qirqish, qiyqim..


Аннотатсия:
В истории тюркских языков существуют представления о том, что первые слова состояли из одной буквы или коротких слогов. В данной стате представлен сравнителный анализ лексем слов "тў'" и "қи" узбекского языка и других тюркских языков, которые отчетливо сохранили смысл в лингофонде алтайского языка. Слова, которые пишутся через лексемы "тў'" и "қи", их контрарные особенности были широко изучены. Аргументатсия доказана, и сделаны важные выводы.
Ключевые слова: лексема, to‘, to‘p, to‘n, to‘sin, to‘g‘in, to‘qli, to‘qol,to‘g‘on, to‘garak, to‘qillash, qi, qil, qilich, qipchoq, qiychi, qirqish, qiyqim..


Abstract:
In the history of the Turkic languages, there are ideas that the first words consisted of a single letter or short syllables. This article presents a comparative analysis of the lexemes of the words "to‘ " and " qi " of the Uzbek language and other Turkic languages, which clearly retained their meaning in the lingofond of the Altai language. Words that are written through the lexemes "to‘" and "qi", their contrarian features have been widely studied. Argumentatsia is proven, and important conclusions are drawn.