Udk: 338. 48 Saidmahmudova Ozoda Abdulla qizi

Uchinchi 
model
maxsus 
mustaqil 
organ 
Milliy 
turistik 
administratsiya(MTA) tashkil qilinishi bilan xarakterlanadi. Shuni aytish kerakki, 
uchinchi model «Yevropa modeli» deb atashga to‘la asoslar mavjud. Chunki ushbu 
model mazkur makroregionda keng tarqalgan (1.3.2-jadvalga qarang). Shu bilan 
birga Yevropaning 21 ta davlati ushbu davlat organini ko‘p tarmoqli vazirliklar 
safiga qo‘shgan bo‘lsa (Shveytsariya, Germaniya, Daniya, Finlyandiya, Avstriya, 
Frantsiya, Monako, Portugaliya, Serbiya, Makedoniya, Slovakiya, Sloveniya, 
Latviya, Litva, Estoniya, Gruziya, Armeniston, Norvegiya, Shvetsiya, Chexiya, 
Velikobritaniya. Boshqa davlatlar esa uni vazirlar mahkamasi qoshidag tashkil 
qilgan (Vatikan, Vengriya, Moldova, Italiya, Lixtenshteyn, Malta, Niderlandiya). 
Bu jumlaga Tojikistan, Turkmanistan, O‘zbekistonni ham qo‘shish mumkin. 
Afrika qit‘asida MTAlar tashkil qilinishi juda kam hollarda mavjuddir (JAR, 
Ruanda, Mozambik). Amerika makroxududi bo‘yicha quyidagi davlatlarni 
ko‘rsatish mumkin: AQSh, Kanada, Samoa, Mikroneziya, Marshal orollari. 
Shunday qilib uchinchi model qo‘llanilgan mamlakatlarda uni boshqaruv organi 
iqtisodiy yo‘nalishdagi vazirliklar qoshida ochilganligini ko‘rish mumkin. Bu esa 
turizm sektorini iqtisodiyotdagi muhim rolini yana bir marta tasdiqlaydi.
Turizm 
sohasining 
markaziy 
organi 
sifatida 
MTA 
vakolatlariga 
quyidagilarni kiritish mumkin:
• 
turistik faoliyatni normativ-xuquqiy bazasini ishlab chiqish
• 
mahalliy va markaziy davlat organlari va tashkilotlararo turizm bo‘yicha 
o‘zaro aloqalarni muvofiqlashtirish
• 
xalqaro va xorijiy tashkilotlar bilan turizm sohasida munosabatlarni o‘rnatish
• 
milliy turizm maxsulotlarini xorijda reklama qilish

---

33 
• 
davlat va xususiy sektor vakillari o‘rtasida munosabatlarni faollashtirish va 
muvofiqlashtirish
• 
MTAning boshqaruv va marketing tuzilmalari o‘rtasidagi aniq chegarani 
xosil qilish. Bu holda boshqaruv strukturasi vakolatlari doirasiga global davlat 
boshqaruvi kiritilsa, marketing tuzilmasi esa mamlakatni turistik imijini xorijda 
reklama qilish, xalqaro yarmarkalar va ko‘rgazmalarda qatnashish, xorijiy 
vakolatxonalarni 
boshqarish 
bilan 
shug‘ullanadi. 
Aynan 
mana 
shu 
tuzilma(marketing) davlat moliyasining katta qismiga ega bo‘ladi hamda kadrlar 
sonining ko‘pligi va bo‘limlar ko‘lami kengligi bilan farqlanadi.
• 
iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarning barchasida markaziy boshqaruvni 
kamaytirish borasida ishlarni jadal olib borilayotganligini kuzatish mumkin. Bu esa 
o‘z navbatida davlat xarajatlarini kamaytirishga olib keladi. Bu esa turizmni ham 
chetlab o‘tmaydi. Buning natijasida MTAning marketing tuzilmasi davlat 
tomonidan moliyalashtirishdan o‘zaro foydali bo‘lgan aloqalar o'rnatish orqali 
aralash moliyalashtirishga o‘tib boradi(qisman davlat, qisman xususiy sektor).