Uchun qulay investitsiya muhitining yaratilgani asosiy omil bo’lib kelmoqda

3.3-jadval

O’zbekiston va Farg’ona mintaqasi eksportining

tovar tarkibi, foizlarda

O’zbekiston

Respublikasi

Farg’ona mintaqasi

Tovar tarkibi

2000 y.

2005 y.

2010 y.

2000 y.

2005 y.

2010 y.

Jami

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

paxta-tolasi

27,5

19,1

11,3

37,1

21,7

12,1

oziq-ovqat mahsuloti

5,4

3,8

9,7

8,4

3,7

21,1

kimyo mahsuloti

2,9

5,3

5,1

1,9

0,3

4,7

energiya manbalari

10,3

11,5

24,8

13,4

6,0

7,0

rangli va qora metallar

6,6

9,2

6,8

0,0

0,3

0,2

mashina va asbob- uskunalar

3,4

8,4

5,5

15,5

49,7

36,4

xizmatlar

13,7

12,2

9,1

0,0

0,2

1,0

boshqalar

30,2

30,5

27,7

23,7

18,1

17,4

O’tgan 11 yil davomida mintaqa eksporti tovar tarkibida kimyo mahsulotlari

2,8 foizga, mashina va asbob-uskunalar 20,9 foizga hamda xizmatlarning ulushi

0,8 foizga oshgan.

Respublika eksport tovar tarkibiga doir o’zgarishlar mintaqa eksporti

tarkibida ham kuzatiladi, ya’ni xom-ashyo mahsulotlarining ulushi yil sayin

pasayib bormoqda. CHunonchi, eksportda paxta tolasining ulushi 2000 yilda 37,1

foizdan 2010 yilda 12,1 foizga tushdi. Birok, uning mutlak ko’rsatkichi bu davrda

26,8 mln. AQSH dollariga oshgan. Bu shundan dalolat beradiki, jahon bozorida

---

paxta tolasiga bo’lgan narx kutarilgan hamda mintaqada paxta tolasini qayta

ishlash, undan tayyor mahsulotlar ishlab chiqarib ichki va tashqi bozorlarga sotish

jarayonlariga katta e’tibor qaratilmoqda.

Tadqiq etilgan davr mobaynida Farg’ona mintaqasi tashqi savdosining,

jumladan, eksportining geografik tarkibida sezilarli o’zgarishlar sodir bo’ldi. Agar

2000 yilda Farg’ona mintaqasi tashqi savdo aylanmasining 53,7 foizi MDH

mamlakatlariga to’g’ri kelgan bo’lsa, 2009 yilga kelib bu ko’rsatkich 36,2

foizgacha pasaydi. Uzoq xorij mamlakatlarining salmog’i esa 2000-2009 yillarda

muvofiq ravishda 46,3 foizdan 63,8 foizga oshdi. SHuningdek, mintaqaning MDX,

mamlakatlariga eksporti 2000 yilda 68,0 foizdan 2009 yilda 46,8 foizga tushgan.

Mintaqa tashqi savdo alokalarida MDX mamlakatlari ulushining pasayib,

uzoq xorij mamlakatlari ulushining ortishiga quyidagi omillar ta’sir ko’rsatdi:

-

MDX mamlakatlaridagi iqtisodiy inqiroz holati va ushbu mamlakatlarda

to’lov qobiliyatining pasayib ketishi;

-

zamonaviy texnika va texnologiyalarni uzoq xorij mamlakatlari, ayniqsa,

rivojlangan mamlakatlardan sotib olish imkoniyatining yuqoriligi, ya’ni,

invesitsion munosabatlar faolligi;

-

eksport tushumlarini erkin almashinuvchi valyutada olish maksadida

rivojlangan mamlakatlar bilan savdo faoliyatini amalga oshirishga ustuvorlik

berilganligi.

Farg’ona mintaqasida an’anaviy eksport mahsulotlari ishlab chiqaruvchi

tarmoqlar katoriga yengil sanoat, oziq-ovqat, kimyo, mashinasozlik, qurilish

sanoati, xunarmandchilik hamda xizmatlar sohasini kiritish mumkin. Birok, xozirgi

kunda mazkur tarmoqlarda ishlab chiqarilayotgan mahsulot va xizmatlar hajmi

mintaqadagi mavjud imkoniyatlarga mos emas, ya’ni mintaqaning eksport

imkoniyatlaridan tula foydalanilmayapti. Tadqiqot natijalariga asoslanib

mintaqaning 7 ta asosiy ustuvor tarmoqlarining eksport imkoniyatlarini

rivojlantirish maksadga muvofik. bo’lar quyidagilarda uz aksini topgan (3.3-rasm).

---