Учун масъуллар- лаборантлар Қорабаева Д., Эргашева Ю

1-Жадвал
Ёруғликнинг турли ранглари учун бурилиш бурчаги.
Хулоса
Сахарозанинг D⁺ эритмаси сувда оптик фаол. Қутбланиш текислигининг бурилиш бурчаги мусбат катталик бўлиб, D⁺га мос келади. Бу катталик ёруғлик тўлқин узунлигига боғлиқ.

12-ИШ. СТЕФАН-БОЛЬЦМАН ҚОНУНИ: АБСОЛЮТ ҚОРА ЖИСМ НУРЛАНИШ ИНТЕНСИВЛИГИНИНГ ТЕМПЕРАТУРАГА БОҒЛИҚЛИГИНИ АНИҚЛАШ.
Ишнинг мақсади

• 
  Молл термоэлемент ёрдамида 300-750 К температура интервалида электропечкада “абсолют қора” жисм нурланиши интенсивлигини нисбий ўлчамларини амалга оширинг
  
• 
  Стефан – Больцман қонунини текшириш учун нурланиш интенсивлигини ва абсолют температурага боғланиш графикларини чизинг.
  

Ишнинг қисқача назарияси

Барча жисмлар иссиқлик нурлантиради (чиқаради). Бу иссиқлик электромагнит нурланиши жисм температураси ортиши билан ортади ва бундан ташқари нурланиш жисмнинг сиртига боғлиқ. Қаралаётган тўлқин узунлигида қанчалик кўп иссиқлик нурланса, шунчалик кўп бу нурланишни ютиш мумкин. Барча тўлқин узунликдаги нурланишларни тўла ютадиган жисмга “абсолют қора” жисм дейилади. Кирхгофф биринчи бўлиб, берк бўшлиқдан виртуал абсолют қора жисм сифатида фойдаланишни таклиф қилди. Абсолют қора жисм энг катта ютиш коэффицентига эга бўлиб, қаралаётган температура ва тўлқин узунлигида имконияти бўлган максимал нурланишни ҳосил қилади. Стефан-Больцман қонунига кўра, абсолют қора жисм чиқараётган нурланиш Т абсолют температуранинг тўртинчи даражасига пропорционал. Яна ҳам аниқроқ айтадиган бўлсак, манба нурланиши ёрқинлиги М , яъни сиртнинг бир томонидан чиқаётган умумий қувватнинг бутун сиртга нисбати қуйидагича аниқланади:

(1)

Бу ерда a - Стефан – Больцман доимийси.

Шу билан биргаликда, абсолют қора жисм теварак-атрофдан нурланишларни ютади. Демак биз нурланиш манбаининг умумий М ёрқинлигини эмас, балки унинг абсолют қора жисмдан олаётган М¹ ёрқинлигини ўлчар эканмиз. Атроф муҳитдан ютилган нурланиш ёрқинлиги

(2)

га тенг.
Шу сабабли, натижавий ёрқинлик қуйидагича аниқланади:

) (3)

Ушбу тажрибада абсолют қора жисм сифатида электр печи (электр иситкич (ўчоқ)) дан фойдаланилади. Абсолют қора жисм элементи сайқалланган мис цилиндр ва экрандан иборат. Бир томони сайқалланган мис цилиндр электр печка киритилади ва маълум зарур бўлган температурагача қиздирилади. Зарур бўлганда сув ёрдамида совитиладиган экран электр печи олдига шундай жойлаштириладики, бунда биз фақатгина мис цилиндрдан чиқаётган нурланишнигина ўлчайлик, яъни иссиқ печнинг ташқи деворларидан чиқаётган нурланиш таъсири кузатилмасин. NiCl-Ni температура датчиги (қайд қилгичи) бевосита мис цилиндр температурасини ўлчаш учун ишлатилади.

Иссиқлик нурланиши микро-вольтметрга уланган молл термо-элементи орқали ўлчанади. Термоэле-мент ўзаро уланган қатор терможуфт-ликлардан ташкил топган. Ўлча-надиган нуқталар тушаётган нурла-нишларни тўла ютади, айни вақтда солиштириладиган нуқталар ташқи муҳитда жойлашган. Биз шу йўл билан нурланиш манбаи ёрқинлиги М нинг нисбий ўлчови сифатида термоэлектрик батареялар кучлани-шини олишимиз мумкин.