Учитесь быстро читать

2. Verbal axborotni qabul qilish 
Verbal axborot deganda uning yozma shakli tushuniladi. Biz 
ba'zan gazeta, kitob yoki Internetdagi axborotlarni bir necha soat 
ichida o'qib chiqqan odamlarni ko'rganimizda, havasimiz keladi. 
Hozirgi kunga kelib tez o'qish metodikasi keng tarqalgan bo'lib, har 
bir odam uni o'zlashtirishi mumkin.
Matnni o'qish - ko'z nigohi orgali matnning mazmun-mohiyatini 
anglash va tushunish jarayonidir. Bu juda murakkab psixologik 
jarayon bo'lib, bu haqda buyuk nemis shoiri Gyote shunday degan: 
"Insonlar o'qish ilmi qanchalik mashaqqatli mehnat va vaqt talab 
etishini tasavvur ham qilishmaydi. Men 80 yildan beri o'qish sirlarini 
o'rganaman va hali maqsadimga erishdim deb ayta olmayman". 
Hozirgi axborot portlashi hodisasini olimlar 19-asrdayoq 
bashorat qilishgan edi. Bugunga kelib axborotlar har 10-15 yilda ikki 
hissa ko'paymoqda. Bunday vaziyatda axborotlarni saralash va tez 
o'zlashtirish o'ta muhim hisoblanadi. 
Tez o'qish qobiliyatiga ega bo'lgan insonlar o'z oldiga qo'ygan 
maqsadiga, matnning xarakteriga qarab o'qish tezligini o'zgartirib 
turishadi. Gazetalar, ilmiy-ommabop kitoblar, jurnallar va boshqa 
matnlarni o'qiganda o'qish tezligi har xil bo'lishi mumkin. 
Tez o'qish mahoratiga ega bo'lgan insonlardan so'ralganida 
ularning aksariyati matnni fikrlab o'qishini va o'qilgan matn haqida 
o'ylamasligini aytishgan. Ya'ni, bu insonlar axborotni o'qish 
jarayonida unga oid dalillarni tahlil qilishadi, fikrlashadi, yangi 
tushunchalarni sintez qilishadi va o'qigandan keyin unga 
qaytishmaydi. Shu sababli, tez o'qishda sekin o'qishdagiga 
qaraganda tushunish sifati yuqori bo'ladi, xatoliklar kam bo'ladi. 
Yana bir muhim jihati shundan iboratki, hozirgi axborot serobligi 
davrida axborotning ortiqcha qismini tashlab, eng zarur qismini 
tanlashni o'rganish ham muhim ahamiyatga ega. 
Taniqli rus psixologi L.S. Vygotskiy 1931 yilda shunday yozgan 
edi: "Ko'pchilik, sekin o'qiganda yaxshi tushunamiz, deb xato 
oylashadi, aslida qachonki matn tushunarli bo'lsa u tez o'qiladi." 
Talabalar uchun tez o'qish ko'nikmalari juda muhim. Ko'nikma 
deganda qiyinchiliksiz, avtomatik tarzda bajariladigan faoliyat 

---

tushuniladi. Tez o'qish ko'nikmasi egallab olinganidan so'ng u insonni 
hech qachon tark etmaydi, u matnni o'qiganda tezlikni boshqara 
oladigan bo'ladi. 
Matnni o'qish tezligi deganda o'rta hisobda bir minutda 
o'qiladigan belgilar (harflar, tovushlar) soni tushuniladi.