Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
487 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
bermaydi, tanadagi kasalliklar unga yetib borishiga to'sqinlik qiladi va u faqat 
tanadan ozod bo'lgan ruhga ochiladi. Haqiqiy fazilatlar - bu tanadan ozod bo'lish 
istagidan kelib chiqadigan fazilatlar; ular qalbning poklanishidir. Vujudga qamalgan, 
go'yo zindonda bo'lganidek, falsafiy qalb shahvoniylik aldovlarini tan oladi va faqat 
sof fikrlashga ishonadi, bu esa uni haqiqiy va abadiylikka olib boradi, shuning uchun 
o'limda abadiylik haqida o'ylash orqali ruh abadiyga qo'shiladi. Toza jismoniy 
bo'lmagan abadiy hayot - bu faylasufning o'limidan keyingi hayoti.
Tafakkur hayotining apoteozini Aristotel ta’riflagan. Yalpi g'alayon zavqni, 
siyosatchi esa izzat-ikromni ta'qib qilar ekan, faylasuf uchun eng baxtli va ilohiy 
hayot - sof aql hayotini yashaydigan tafakkurdadir. Barcha fanlarning ichida birinchi 
o'rinda spekulyativ fanlar turishi kerak, ayniqsa mavzusi abadiy, ko'chmas, aqlli 
olamdan ajratilgan. Bu birinchi falsafa, so'zning to'g'ri ma'nosidagi falsafa, boshqacha 
qilib aytganda, ilohiyot (teologik), chunki uning mavzusi ilohiydir. Fikrlash, ya'ni 
metafizik yoki teologik falsafa eng ilohiy va eng qadrlidir. Tafakkur hayotining 
afzalliklari juda katta va ko'p: 1) qalbimizning eng yaxshi qismi - ong unda namoyon 
bo'ladi va u eng muhim narsalarga yo'naltiriladi; 2) u, amaliy hayotdan farqli o'laroq, 
doimiy ravishda davom etadi; 3) bu eng yuqori zavqni beradi; 4) bu maksimal 
mustaqillikni beradi, chunki donishmand o'zi, do'stsiz, yolg'iz o'zi tafakkur qilishi 
mumkin; 5) ular u bilan bog'liq bo'lgan manfaatlar uchun emas, balki o'zi uchun 
harakat qilishadi; 6) u tashvishlardan xoli va abadiy dam beradi; 7) u, sof aql hayoti 
singari, insonning oddiy hayoti bilan taqqoslaganda ilohiydir va unda odamning 
o'lmaslikka intilishi qoniqishni topadi
79
.
Yerdagi hayotni qoralash va ilohiyga bo'lgan tinimsiz ishtiyoq - dastlabki yunon 
falsafasining mavzusi; qalbning abadiy hayotiga g'amxo'rlik qilishda faqat Xudoga 
xizmat qilish - Suqrotning Aflotunga bergan amri; ilohiyni hayotdagi eng qimmat 
narsa deb taxmin qilish - Aristotel falsafasining toji, uning axloqi va metafizikasining 
yakunlanishi. 
Demak, 
Ellin 
falsafasining 
maqsadi 
Aristotelning 
shogirdi 
79
Аристотель. "Евдемовой этики". 
Канон
. 2011. C-408 

---