Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
473 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
yomg'ir yog'adi". Safarda menga ko'pgina mo''jizaviy sovg'alar (karomat) va'da 
qilindi. 
Men izdoshlarimga Misrga jo'nab ketishga tayyorgarlik ko'rishni buyurdim. 
Tunisni Mursiy Abu'l-Abbos, uning ukasi Abdulloh, uning xizmatkori Abu al-
Azayim, shuningdek, boshqa sufiy shayxlar va ko'plab shogirdlarim bilan birga tark 
etib, Iskandariyaga ko'chib ketdik. Iskandariya ushbu davr mobaynida taniqli shahar 
va turli xil yirik fanlarni o'rganadigan joy edi. U oilasi bilan yuqorida yashadi; 
pastroq katta masjidga aylandi, u yerda jamoat yo'riqnomasi berildi; va boshqa 
joylarda uning shogirdlari uchun katta zaviyaga aylandi. 
Shoziliy ta’limoti o’zining asosiy qoidalarida mo’tadil sufiylik g’oyalariga 
asoslangan. Ular o’z davrida al-Junayd va boshqa ’’mo’tadil’’ sufiylar tomonidan 
ishlab chiqilgan bo’lib, Abu Madyon tomonidan Shimoliy Afrika sharoitiga 
moslashtirilgan.shozaliy sayr-u sulukda odob va arkondan, tashqi qiyofadan ko’ra 
ko’proq mustahkam e’tiqod, ibodatlarga qattiq rioya qilganva go’zal axloqqa 
ahamiyat bergan. Abul Hasan al-Shoziloniy shogirdlarini (muridlarni) zikr qilish, 
Allohdan qo'rqish, shar'iy hukmlarga qat'iy rioya qilish va Payg'ambarimiz sunnatiga 
ergashish orqali har bir daqiqada Allohni zikr qilib uni unutmaslikka chaqirdi. U 
so'fiylarning yolg'izlik va umumiy yashash amaliyotini qabul qilmadi. Al-Shoziliy 
ta’limotiga ko'ra, birodarlik g'oyalari va ruhi (tariqat) dunyodan ajralmasdan 
kundalik hayotda amalga oshirilishi kerak . Shoziliya tariqatchilari turli tarmoqlarida 
bo'linadi: Arusity, vafaitiy, zarrukitiy, dzhazulitiy, habibitiya va boshqalar. Bular 
Afrika an'anaviy va mahalliy e'tiqodi bilan aralashgan. Ayrim hududlarda shoziliya 
tariqatilaridan foydalanish ma'naviyatga katta ta’sir ko’rsatgan, uning ba'zi 
shahobchalari (masalan, isavity) tariqati a'zolari mahalliy urf-odatlarni yasxshi 
ko’ruvchilar tomonidan hujumga uchragan. Shoziliylar shariatning ruxsat bergan 
barcha sivilizatsiyaning qut-barakalaridan foydalanadilar va jiddiy asetizmni 
ma'qullamaydilar. Ularning zikrlari va ruhiy amaliyotlari ularning bo'sh vaqtlarida 
o'tkaziladi va bu ish uni va oilasining kundalik vazifalariga zarar yetkazmaydi. U 

---