Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
472 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
Ey Xudo, sen yaratgan narsalar ustidan hokimiyat berishni so'ragan insonlar 
bor, va sen ularga buni berasan. Men, ey Xudo, Sening ijodlaringni men tomonimdan 
qaytarilishni so'rayman, toki men sening huzuringdan boshqa joyda panoh topa 
olmay. Ertasiga ertalab ustoziga salom berganidan so'ng, u (Ibn al-Horis) uning 
holatini so'radi. Ibn Horis shunday javob berdi: "Men Allohga qanoat va taslim 
bo'lishning salomatligi haqida shikoyat qilaman. Unga shikoyat qilganingiz kabi. 
Uning so'zlarini eshitgan, shogirdining yuzidagi hayratni ko'rgach, u shunday dedi: 
"Chunki hayotning shirinligi meni Alloh oldidagi burchimni unutib qo'yishi 
mumkinligidan qo'rqaman". Abu'l-Hasson: «Bu Islomning ziroatidir. Bir oz vaqtdan 
keyin xo'jayini tark etib, Abul Hasan o'qituvchisining buyrug'i bilan Tunisda Shadila 
shahriga jo'nadi. U yerda Shoziloniy ismini oldi. Abu Jahl Abdulloh ibn Samala al-
Habibiy bilan birga Shoziloniyga yaqin bo'lgan Jabal Zag'vonning tepasidagi g'orda
yashay boshladi. Jabal Zag'wan hududida kuchli ruhiy mashqlar o'tkazganidan so’ng, 
unga tasavvufdan ta'lim berishga buyruq berildi. 
Shunga ko'ra, u yangi hokim, Abu Zakariyo 625/1228 yilda davrida Tunisda 
birinchi muassasasini (zaviyoh) tuzdi. Tunisda dastlabki yillarda Abu'l Hasan qirqta 
do'st deb tanilgan qirq nafar o'quvchini o'rgatdi. Uning yangi tariqati ajoyib bir 
muvaffaqiyat qozondi, barcha turmush tarzi har xil bo’lgan aholi, jumladan, 
sultonning oilasidan bo’lgan odamlarni o'ziga jalb etdi. Sharqga qilgan safarlaridan 
birida Ayyubid sulton unga va uning avlodlariga, Misrning Iskandariya shahrini 
qamrab oladigan devor atrofidan chiqqan hosilni diniy meros orqali, unga meros 
qilib berdi. 
Abu'l-Hasan aytadi: “tushimda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni
ko'rdim va u menga: «Ey Ali, Misrga borib, u erdagi qirq haqiqiy izdoshlarimni
(siddiqun) ko'targin», deb aytdilar. «Bu yoz vaqti bo'lib, Ey Allohning payg'ambari, 
issiqlik juda katta deb aytdim. U kishi «Bulutlar soya qiladi», dedi. Men: "Men 
tashnalikdan qo'rqaman", dedim. U shunday javob berdi: "Mana, osmon har kuni 

---