Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
469 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
ko‘rinadi. Rumiy hazratlarining teran qarashlarida o‘ziga xos tomoni shundaki, 
ulardagi olam va odam, ong va borliq, inkor va isbot kabi falsafiy tushunchalarning 
asl mohiyatini anglaymiz. Chunki Rumiy hazratlari bu tushunchalarni sodda tarzda 
hayotiy hikoyatlar misolida tushuntirishga harakat qiladi. Qolaversa, Qur’oni karim 
oyatlarining tafsiri va hadisi shariflarning ma’naviy go‘zalliklari teran ifodasini 
topgan. Bundan tashqari, barcha zamonlarning eng og‘riqli hodisalaridan bo‘lgan 
mazhabparastlik, e’tiqodlar va dinlar o‘rtasidagi ziddiyatlar xususida Jaloliddin 
Rumiy o‘ziga xos fikrlarni bildiradi: “Yo‘llar turli-tuman bo‘lsa ham g‘oya birdir. 
Axir ko‘rmayapsanmi, Ka’baga eltuvchi qancha yo‘llar bor. Kim Rumdan, kim 
Shomdan, kim Ajamdan, kim Chindan va yana kimdir Hindu Yamandan yo‘lga 
chiqadi. Agar yo‘llarga boqadigan bo‘lsak, buyuk farqlar bor. Maqsadga, g‘oyaga 
nazar solsak-chi, ularning hammasi bir – Ka’baga yo‘nalgandir. Bu yerdagi ishq juda 
ulug‘dir. Chunki bunda hech qanday tushunmaslik, boshboshdoqlik yo‘qdir. Ka’baga 
kelinganda, yo‘llardagi g‘avg‘olar, urishib so‘kishlar barham topadi. Chunki yo‘lda 
bir-birlariga «Kofirsan, falonsan-pistonsan» deganlar Ka’baga kelishlari bilan 
maqsadlari bir ekanini tushunadilar» .
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
Jaloliddin Rumiy. Ma’naviy masnaviy. T.: Sharq, 1999. B. 12. 
2.
Rumiy, Jaloliddin. Ichindagi ichindadur. T., 2001. B. 65. 
3.
Rizo A. Orasta. Mavlono Jaloliddin Rumiyning insoniylik qarashlari. Ishqda va
yaratilishda yangidan tug‘ilish. Tarjimonlar: Demirko‘l B., O‘zdemir I. Anqara, 
2000. B. 39 
4.
Abdulboqi Gulpinarli. Mavlono Jaloliddin hayoti, asarlari, falsafasi. Istanbul. 
1999. B.129. 
5.
Rumiy, Jaloliddin. Ichindagi ichindadur. T., 2001. B. 25. 

---