Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
69 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
Сурҳондарёнинг қуруқ мевали ўсимликлари орасида ёнғоқ озуқабоплиги, 
таркибида инсон саломатлиги учун муҳим бўлган витаминларнинг бўлиши 
ҳамда юқори экспортбоп ўсимликлар қаторига кирганлиги билан муҳим 
аҳамиятга эга. Ёнғоқ мағзи таркибида кўп миқдорда 45— 72% ёғ, 8—21% оқсил, 
20% углевод мавжуд. Шуни ҳисобга олиб айтиш мумкинки, ёнғоқ 
фитонематода фаунасини ўрганиш, ёнғоқ экиладиган плантацияларни 
кенгайтириш ҳам илмий ҳам амалий аҳамиятга эгадир. 
Шунинг учун мевали ўсимликларни, жумладан, пекан ёнғоғи 
(Carya 
ilinoensis) 
ҳамда 
унинг 
илдизи 
атрофидаги 
тупроқда 
тарқалган 
фитонематодаларнинг турлар таркиби, биологик ва экологик хусусятлари, 
тарқалиши, ўсимликларни зарарлашини ўрганиш ҳамда паразит турларига 
қарши кураш чораларини ишлаб чиқиш мазкур ўсимликлардан юқори ва 
сифатли ҳосил олишда амалий аҳамиятга эга. 
Паразит фитогельминтлар ўта хавфли организмлар бўлиб, улар ўсимлик 
тўқима ва ҳужайралари шираси билан овқатланувчи, кўзга кўринмас, 
микроскопик ҳайвонлар бўлсада, жуда катта макроиқтисодий зарарни юзага 
келтириши мумкин.
Юқорида 
келтирилган 
фикрларга 
асосланган 
ҳолда 
биз 
ўз 
тадқиқотларимизни Сурхондарё вилояти пекан ёнғоғи 
(Carya ilinoensis)
агроценозларида учровчи фитогельминтларни асосий объект сифатида 
ўрганишни мақсад қилиб қўйдик. Шунга асосланган ҳолда пекан ёнғоғи 
(Carya 
ilinoensis) 
агроценозларида учровчи фитогельминтларни жаҳон миқиёсида, шу 
билан бирга Ўзбекистон ҳудуди шароитида ўрганилганлик даражасини 
аниқлаш мақсадида адабиётлар таҳлили билан танишиб чиқдик ва бир қатор 
паразит фитонематодалар билан токнинг зарарланишини аниқладик. Қуйида 
улар тўғрисида маълумотлар келтирамиз: 
Европада 
мевали 
дарахтлар 
етиштириладиган 
агроценозлари 
нематодалар фаунаси таҳлил қилинганда, 
Xiphinema rivesi
нематода турлари 

---