Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

18.1-rasm. Norin daryosi suvining (Uchqo‘rg‘on yaqinida)
minerallashuvi va undagi asosiy anionlar miqdorining
yil davomida o‘zgarishi. 
Shu tufayli daryo suvlarining eng kam minerallashuvi toshqin va 
to‘linsuv davrlarida kuzatilsa, yuqori darajadagi minerallashuv kam suvli 
davr (mejen) ga mos keladi. Masalan, Sirdaryo oqimining tabiiy holati 
uncha o‘zgarmagan vaqtda (1962- yilgacha) Kal qishlog‘i yaqinida 

---

165 
to‘linsuv davridagi minerallashuvi 300­500 mg/l bo‘lsa, kam suvli davrda 
500­800 mg/l ga teng bo‘lgan. 
Daryolar suvining minerallashuvi ularning quyi qismi tomon ortib 
boradi. Masalan, Volga daryosining boshlanish qismida minerallashuv 
darajasi 100 mg/l bo‘lsa, quyilish qismida 300 mg/l ga yetadi, ya’ni uch 
marta ortgan.
 
18.2-rasm. Ohangaron daryosi suvining (Samarskoe qo‘rg‘oni 
yaqinida) minerallashuvi va undagi asosiy anionlar
miqdorining yil davomida o‘zgarishi. 
Hozirgi kunda o‘lkamizdagi daryolarning, ayniqsa ularning quyi 
qismida, gidrokimyoviy rejimi antropogen omillar ta’sirida keskin 
o‘zgardi. Buning asosiy sabablari ekin maydonlarida hosil bo‘lgan oqava 
suvlarning, shaharlar va sanoat korxonalarida ishlatilgan suvlarning to-
zalanmay, bevosita daryolarga oqizilishi bilan bog‘liqdir. 
Kuzatish ma’lumotlariga ko‘ra, Sirdaryo havzasida daryo suvlari 
minerallashuvining o‘sishi 50­yillarning ikkinchi yarmidan boshlangan. 
Masalan, 1961- yilda Kal qishlog‘i yaqinida daryo suvining minerallashuv 
darajasi tabiiy holatdagiga nisbatan 1,8 marta, 1974- yilda 2,3 marta ortgan. 
Xuddi shu daryoda, uning quyi qismida - Kazalinsk shahri yaqinida erigan 
moddalar miqdori 1974- yilda 1953- yildagiga nisbatan 3,1 marta, 1975- 
yilda esa 5,1 marta ortgan. 
O‘lkamizda daryo suvlari minerallashuv darajasining ortishi 
Surxondaryoda 60­yillardan, Amudaryo va Zarafshonda 60­yillarning 

---

166 
oxiridan sezilarli bo‘la boshladi. Keyingi yillarda ularning minerallashuvi 
quyilishi tomon borgan sari ortib bormoqda. Natijada ko‘pgina daryolar, 
jumladan, 
Amudaryo, 
Sirdaryo, 
Chirchiq, 
Ohangaron, 
Zarafshon, 
Qashqadaryo, Surxondaryo suvidan ularning quyi qismida ichimlik suvi 
sifatida foydalanish mumkin bo‘lmay qoldi.