Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

 
12.4. Oqim koeffitsiyenti
 
Oqim 
koeffitsiyenti 
daryo 
havzasiga 
yoqqan 
atmosfera 
yog‘inlarining qancha qismidan oqim hosil bo‘lganligini ifodalaydigan 
nisbiy ko‘rsatkichdir.
Oqim koeffitsiyenti 
(

) deb, daryo havzasida hosil bo‘lgan oqim 
qatlamining shu havzaga yoqqan yog‘in qatlamiga bo‘lgan nisbatiga 
aytiladi. Bu kattalik o‘lcham birligiga ega emas.
Oqim koeffitsiyenti "

" harfi bilan ifodalanadi va uning qiymati 
quyidagi tenglik yordamida aniqlanadi: 
Х
У


, 
bu yerda: 
У
­ oqim qatlami, mm; 
Х
­ yog‘in qatlami, mm da. 
Oqim koeffitsiyenti (

) nazariy jihatdan 0 dan 1 gacha oraliqdagi 
qiymatlarni qabul qiladi, ya’ni 
1
0



shartni bajaradi. 
 
12.5. Oqimning modul koeffitsiyenti 
Suvdan foydalanish va suv xo‘jaligi amaliyotida daryolar oqimi 
miqdorlarini yillararo o‘zgarishini solishtirish zarur bo‘ladi. Boshqacha 
qilib aytganda, joriy yildagi daryo oqimi miqdorini me’yorga nisbatan oz 
yoki ko‘pligini aniqlashda oqimning modul koeffitsiyentidan foydalanish 
masalaning yechimini soddalashtiradi. Oqimning modul koeffitsiyenti 
“
i
К
” bilan belgilanadi.
Oqimning modul koeffitsiyenti 
deb, daryoda o‘rganilayotgan yilda 
kuzatilgan oqim miqdorining shu daryo oqim me’yoriga bo‘lgan nisbatiga 
aytiladi. Demak, oqimning modul koeffitsiyenti daryoning o‘rganilayotgan 

---

125 
yildagi suvlilik darajasining ko‘rsatkichi bo‘lib xizmat qiladi va quyidagi 
ifoda bilan aniqlanadi: 
0
0
i
0
0
0
У


i
i
i
i
i
У
M
M
W
W
Q
Q
К





, 
ifodada: 
i
Q
, 
i
W
,
i
M
,
i
Y
va 
i

­ daryoda o‘rganilayotgan yildagi oqim 
ko‘rsatkichlari; 
0
Q
, 
0
W
,
0
M
,
0
Y
va 
0

­ daryoning o‘rtacha ko‘p yillik oqim 
ko‘rsatkichlari, ya’ni oqim me’yori. 
Ko‘rinib turibdiki, oqimning modul koeffitsiyenti o‘lcham birligiga 
ega emas. Uning qiymatini ulushlarda yoki foizlarda ham ifodalash 
mumkin. O‘rganilayotgan yil uchun oqimning modul koeffitsiyentining 
qiymatini aniqlab, daryoning ayni yildagi suvlilik darajasi haqida xulosa 
chiqarish mumkin. 
Oqimning modul koeffitsiyentining qiymati birdan katta bo‘lsa, ya’ni 
1

i
К
sharti bajarilsa, shu yili daryodagi suv miqdori me’yorga nisbatan 
ko‘p bo‘ladi. Agar 
1

i
К
bo‘lsa, daryo oqimi me’yorga teng, 
1

i
К
bo‘lganda esa, o‘rganilayotgan yilda daryodagi suv miqdori me’yorga 
nisbatan kam ekanligini bildiradi. 
Ommaviy axborot vositalari, jumladan, radio, televidenie va internet 
tarmog‘ida oqimning modul koeffitsiyenti qiymatlaridan foydalanish 
qulaydir. Masalan, oqimning modul koeffitsiyenti 
2
,
1

i
К
teng bo‘lsa, ayni 
yilda daryo oqimi me’yorga nisbatan 20 % ko‘p bo‘lishini ko‘rsatadi. Yoki 
8
,
0

i
К
ga teng bo‘lsa, daryo oqimi me’yorga nisbatan 20 % kam bo‘ladi.
Daryo oqimining yuqorida qayd etilgan ko‘rsatkichlarining har 
biridan ma’lum maqsadlarda foydalaniladi. Masalan, oqim hajmi haqidagi 
ma’lumotlar daryoda suv omborlarini loyihalash, suvdan irrigatsiya va 
boshqa maqsadlarda foydalanishda zarur bo‘lsa, oqim moduli, oqim 
qatlami, 
oqim 
koeffitsiyenti 
kabi 
kattaliklar 
daryo 
oqimini 
xaritalashtirishda qulay imkoniyat yaratadi.