Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

6.1-rasm. Daryo havzasi 
 
 
Havzaning o‘rtacha balandligini ikkinchi usul bilan aniqlash uchun 
havzaning gipsografik egri chizig‘i (havza maydonining balandlikka mos 
ravishda ortishi) grafigi chiziladi (6.2­rasm). Grafikda havza maydonining 
50 foiziga mos keladigan balandlik havzaning o‘rtacha balandligini 
ifodalaydi. 
D 
B
 
A
 
C 

---

83 
Havzaning o‘rtacha nishabligi
 
gidrologiya va suv xo‘jaligiga oid 
hisoblashlarda muhim ahamiyatga egadir. ¨mg‘irdan, qorning erishidan 
hosil bo‘lgan suvning daryo o‘zaniga quyilish tezligi, havzada tuproq va 
tog‘ jinslarining yuvilishi, ya’ni suv eroziyasi kabi jarayonlar havzaning 
nishabligi bilan bog‘liqdir. Havzaning o‘rtacha nishabligi quyidagi ifoda 
bilan aniqlanadi: 
F
h
n
х














2
...
2
2
1
1




, 
Ifodada: 
h

­ gorizontallar farqi, 
n



,...,
2
,
1
­ gorizontallarning uzunliklari, 
F
­ 
havza maydoni (6.2­rasm). Nishablikni o‘nli kasr ko‘rinishida yoki 
promillarda ifodalash mumkin. 
 
6.2-rasm. Daryo havzasining gipsografik egri chizig’i. 
 
Nazorat savollari
1. Daryo sistemasining shakli va o‘lchamlari ko‘rsatkichlari. 
2. Daryo sistemasining shakl va o‘lcham ko‘rsatkichlari qanday 
maqsadda aniqlanadi? 
3. Daryo havzasining shakl va o‘lcham ko‘rsatkichlarini eslang. 
4. Daryo havzasining o‘rtacha balandligini aniqlashning qanday 
usullarini bilasiz? 
5. Daryo havzasining gipsografik egri chizig‘i qanday chiziladi? 

---

84