Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

 
egrilik koeffitsiyenti
 
bilan ifodalanadi. Egrilik 
koeffitsiyenti deb, daryoning boshlanish va quyilish nuqtalarini 
tutashtiruvchi to‘g‘ri chiziq uzunligining daryoning haqiqiy uzunligiga 
bo‘lgan nisbatiga aytiladi (6.1­rasm), ya’ni: 
,
L
К
АВ
э


bu yerda: 
АВ

­ daryoning boshlanish (A) va quyilish (B) nuqtalarini 

---

80 
tutashtiruvchi to‘g‘ri chiziqning uzunligi, L ­ daryoning uzunligi. Egrilik 
koeffitsiyenti doim birdan kichik, ya’ni K
e
< 1,0 bo‘lib, o‘lcham birligiga 
ega emas. 
Daryo 
tarmoqlarining 
zichligini
 
ifodalash 
uchun 
daryo 
tarmoqlarining 
zichlik 
koeffitsiyentidan
 
foydalanamiz. 
Daryo 
tarmoqlarining zichlik koeffitsiyenti deb, bosh daryo va uning irmoqlari 
bilan birgalikdagi uzunliklari yig‘indisining shu daryo sistemasi joylashgan 
havza maydoniga bo‘lgan nisbatiga aytiladi, ya’ni: 


F
L
i





, 
ifodada: L ­ bosh daryo uzunligi, 

i

­ irmoqlar uzunliklarining yig‘indisi, 
F­ daryo sistemasi joylashgan havza maydoni. Mazkur koeffitsiyent 
km/km
2
o‘lcham birligida ifodalanadi. 
Daryo tarmoqlarining zichligi havzaning iqlim sharoiti, relyefi, 
geologik tuzilishi kabi bir qancha tabiiy omillarga bog‘liqdir. 
 
Daryoning nishabligi
 
uning turli qismlarida turlicha qiymatlarga ega 
bo‘ladi. Masalan, O‘zbekiston daryolari tog‘li hududlarda katta nishablikka 
ega bo‘lsa, tekislikka chiqqach ularning nishabligi keskin kamayadi. 
Nishablikni daryoning umumiy uzunligi yoki uning ma’lum bir qismi 
uchun aniqlash mumkin. Daryo nishabligi deb, uning o‘rganilayotgan qis-
midagi balandliklar farqini shu qism uzunligiga bo‘lgan nisbatiga aytiladi: 


L
h
L
Н
Н





2
1
, 
bu yerda:
2
1
H
H
h



bo‘lib, daryoning o‘rganilayotgan qismidagi 
balandliklar farqi, km da; L­ daryoning shu qismi uzunligi, km da. 
Nishablik o‘lcham birligiga ega emas, lekin ayrim hollarda promillar 
(

0
)da, ya’ni balandlikning daryoning har 1000 m uzunligiga to‘g‘ri 
keladigan o‘rtacha pasayishi ko‘rinishida ifodalanadi. 
Daryo nishabligi, asosan, joyning relyefiga bog‘liq bo‘lib, uning 
energiyasi miqdorining ko‘rsatkichidir. Tog‘ daryolarida nishablik katta 
bo‘lgani uchun ular katta energiya manbalariga egadir.