Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

 
chiziqlari
 
bilan chegaralangan qismi
 daryo havzasi 
deyiladi
. 
Daryo sistemasi suv yig‘adigan maydon esa 
suv to‘plash maydoni 
deyiladi.
 
Ko‘pchilik hollarda daryo havzasi va suv to‘plash maydoni mos 
tushadi. Lekin, ayrim hollarda suv to‘plash maydoni daryo havzasi 
maydonidan kichik bo‘ladi. Masalan, Ob bilan Irtish, Irtish bilan Ishim 
daryolari orasidagi kichik daryolar bosh daryolarga yetib bormaydi. 
Natijada, ular suv to‘playdigan maydon bosh daryoga suv bermaydi. 
Shu kabi holatlarni Amudaryo va Sirdaryo misolida ham keltirish 
mumkin. Masalan, mazkur daryolar havzasidagi ko‘pchilik soylar suvi 
bosh daryolargacha yetib bormaydi. Shuningdek, Amudaryo havzasida 

---

76 
joylashgan Qorako‘l, Sho‘rko‘l kabi ko‘llar tog‘lardagi botiqlarda 
joylashgan. Ularning havzalari kichik o‘lchamlardagi o‘ziga xos ichki 
oqimli berk hududlar hisoblanadi. Chunki, mazkur ko‘llarga quyiladigan 
daryolar va soylar suvi shu ko‘llar yuzasidan bug‘lanishga sarflanadi. Xari-
taga e’tibor bilan qaralsa, bunday misollarni ko‘plab keltirish mumkin.
 
5.4. Daryo havzasining tabiiy geografik xususiyatlari
 
Yer yuzasidagi har bir daryo havzasi o‘ziga xos bo‘lgan alohida 
xususiyatlarga ega bo‘ladi. Bu o‘ziga xoslik daryo havzasining geografik 
o‘rni, geologik tuzilishi, relyefi, iqlim sharoiti, o‘simlik va tuproq qoplami, 
gidrografik tarmoqlari kabi tabiiy­geografik omillar bilan aniqlanadi. 
 
Daryo havzasining geografik o‘rni,
yuqorida qayd etilganidek, 
o‘rgnilayotgan daryo havzasining eng chekka janubiy va shimoliy 
nuqtalari, eng chekka g‘arbiy va Sharqiy nuqtalarining koordinatalari bilan 
aniqlanadi. Ushbu ma’lumotlar daryo havzasining qaysi materikda, qaysi 
kenglikda, qaysi mamlakat hududida joylashganligi haqida to‘liq tasavvur 
hosil qilishga imkon beradi.