Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

Daryolarning to‘yinish sharoitiga bog‘liq holda 
qaysi turga mansubligini belgilovchi mezonlar 
To‘yinish sharoitiga bog‘liq 
holda daryolarning turlari 
Daryolar qaysi turga kirishini 
ko‘rsatuvchi mezonlar 
VI
III
IX
VII
W
W




,
IX
VII
W

yillik 
oqimga 
nisbatan % 
hisobida 
Suv eng 
ko‘p 
bo‘ladigan 
oylar 
Muzlik­qor suvlaridan 
to‘yinadigan daryolar 
1,00 

38 
VII, VIII 
Qor­muzlik suvlaridan 
to‘yinadigan daryolar
0,99

0,26 
37

17 
V, VI 
Qor suvlaridan to‘yinadigan 
daryolar 
0,25

0,18 
16

12 
IV, V 
Qor­yomg‘ir suvlaridan 
to‘yinadigan daryolar 
0,17

0,00
1 
11

0 
III, IV, V 
Hisoblashlar natijasida aniqlangan 
,
IX
VII
W

VI
III
W

va 

kattaliklarning 
qiymatlari o‘rganilayotgan daryoning to‘yinish sharoitlari haqida yetarli 
axborot beradi. 
Ushbu tasnifda daryolarning to‘yinish manbalariga bog‘liq holda 
ajratilgan turlari ma’lum darajada shartlidir. Masalan, muzlik­qor 

---

139 
suvlaridan to‘yinadigan daryolarda muzlik suvlari hissasi bor­yo‘g‘i 10 
foiz atrofida bo‘lishi ham mumkin. Umuman, shuni yodda tutmoq kerakki, 
tog‘ daryolarining to‘yinishi jihatidan qaysi turga mansubligi daryoning 
ma’lum bir kuzatish joyi(posti) ma’lumotlari asosida aniqlanadi. Shu narsa 
ham ma’lumki, tog‘ daryolarining to‘yinish sharoitlari ularning quyi oqimi 
tomon o‘zgarib boradi. Masalan, Norin daryosi Norin shahri yonida 
muzlik­qor suvlaridan to‘yinadigan daryolar turiga mansub bo‘lsa, 
Farg‘ona vodiysiga chiqish joyida (Uchqo‘rg‘on shahri yaqinida) u 
qor­muzlik suvlaridan to‘yinadigan daryolar turiga kiradi. 
Daryolarning to‘yinish sharoitlari u yildan bu yilga ham o‘zgarib 
turishi mumkin, bu esa ayrim yillarning ob­havo xususiyatlariga bog‘liq 
bo‘ladi. Misol qilib yana o‘sha Norin daryosini olaylik. Farg‘ona vodiysiga 
chiqaverish joyida bu daryo aslida qor­muzlik suvlaridan to‘yinadigan 
daryodir. Lekin, 1917 va 1934 - yillarga oid ma’lumotlar asosida 
bajarilgan hisoblashlar bo‘yicha u muzlik­qor suvlaridan to‘yinadigan 
daryolar guruhiga kiradi. 
Daryolarning qaysi turga kirishini aniqlash uchun tavsiya etilgan 
mezonlar daryolarning tog‘lardan chiqqanidan keyingi, ya’ni tekislik 
qismlari uchun to‘g‘ri kelmaydi. Buning sababini daryolar suv rejimining 
tekislikka chiqqach inson xo‘jalik faoliyati ta’siri natijasida keskin o‘zga-
rishi bilan tushuntirish mumkin. 
Endi 
daryolarning 
V.L.Shuls 
tasnifida 
keltirilgan 
turlarini 
ayrim­ayrim holda qisqacha ko‘rib chiqaylik.