Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

toza holda
 
qor suvlari
hisobiga 
to‘yinuvchi daryolar
turiga kiradi. Agar to‘yinish manbalaridan biri, 
masalan, qor suvlarining yillik oqimdagi salmog‘i 50­80 foiz atrofida 
bo‘lsa, unda daryo, asosan,
 
qor suvlaridan to‘yinuvchi daryolar
turiga 
kiritilgan. Nihoyat, daryo oqimida uchta to‘yinish manbalaridan har 
birining salmog‘i 50 foizdan kam bo‘lsa, bu daryo 
aralash
manbalar 
hisobiga to‘yinuvchi turga kiritilgan.
 
Yer yuzidagi daryolarning to‘yinish manbalariga ko‘ra 38 ta turga 
bo‘linishi ma’lum qonuniyatlarga asoslangan. Masalan, ko‘pchilik daryolar 
qor suvlari, yomg‘ir suvlari va boshqa manbalar hisobiga to‘yinsada, 
ularda umuman olganda qor suvlarining ulushi ko‘proq bo‘lishi mumkin. 
Tasnifni ishlab chiqishda mana shunday holatlar e’tiborga olingan. 
14.5. O‘rta Osiyo daryolarining to‘yinish
manbalariga ko‘ra tasniflari 
Daryolarning to‘yinish manbalarini o‘rganish va aniqlash ular 
suvidan samarali foydalanishda muhim ahamiyatga ega. Shu sababli O‘rta 
Osiyoda gidrologiya fanining rivojlanishiga katta hissa qo‘shgan olim 
V.L.Shuls 1944 - yilda hudud daryolarining to‘yinish manbalariga ko‘ra 
tasnifini ishlab chiqqan. Unda qayd yetilishicha, O‘rta Osiyo daryolarining 
umumiy to‘yinishida qor suvlari boshqa manbalar ­ muzlik, yomg‘ir 
suvlari va yer osti suvlariga nisbatan ustun turadi. Biroq qor suvlari va, 
shuningdek, boshqa xil manbalarning yillik oqimdagi salmog‘i turli 
daryolarda turlicha bo‘ladi. Boshqacha qilib aytganda, turli daryolarning 

---

138 
to‘yinish sharoitlari ham turlichadir. Shu sababli V.L.Shuls, asosan, yer 
osti suvlaridan to‘yinuvchi kichik daryolarni hisobga olmagan holda, O‘rta 
Osiyo daryolarini quyidagi to‘rt turga bo‘ladi: 
1. Muzlik­qor suvlaridan to‘yinadigan daryolar. 
2. Qor­muzlik suvlaridan to‘yinadigan daryolar. 
3. Qor suvlaridan to‘yinadigan daryolar. 
4. Qor­yomg‘ir suvlaridan to‘yinadigan daryolar. 
Ushbu tasnifda o‘rganilayotgan daryoning qaysi turga mansubligini 
aniqlashda quyidagi mezonlardan foydalaniladi: 
1) daryoda suv eng ko‘p bo‘ladigan oylar; 
2) qor­muzlik suvlaridan hosil bo‘lgan yozgi to‘linsuv davridagi 
oqim miqdori (
IX
VII
W

); 
3) yozgi to‘linsuv davridagi oqim miqdori (
IX
VII
W

)ning qor suv-
laridan hosil bo‘lgan bahorgi to‘linsuv davridagi oqim miqdori (
VI
III
W

) ga 
nisbati, ya’ni 
VI
III
IX
VII
W
W




olinadi (15.1­jadval).
15.1­jadval