Учебное пособие по предмету «Каракалпакский язык» написано и утверждено на основе учебного плана и рабочей программы. Учебное пособие предназначено для студентов высших учебных заведений, обучающихся по специальности на узбекском языке

5.3. Tapsırma. «Jaqsı sóz jan azıǵı» degen temada esse jazıń. (Toparlarǵa bólinip prezentatsiya jasań).
5.4. Tekstti oqıń.
Ehtiyot bo’lib gapiring – kasal bo’lasiz!
Biz til ifodalovchisi sifatida (qaysi zabon bo’lishining farqi yo’q) so’zlarning mutlaqo ulkan zahirasiga egamiz. Hech bir mubolag’asiz, biz qay tarzda gapirsak, huddi shu tarixa yashaymiz. Nima deb so’zlasak, shunga ega bo’lamiz.
So’zlar fikrlarimiz libosi. Etiboringizga bir jiddiy tadqiqotni havola etamiz. U eng xavfli kasalliklarni davolash vositasi sifatida mislsiz kashfiyot, deb tan olingan.
Nemis psixoterapevti Nossrat Pezeshkian ilk bor tanadagi kasalliklarni dasturlovchi so’zlarni aniqladi va zararsizlantirdi. U buzg’unchi so’zlar har bir odamning «so’z boyligi»da borligini isbotladi.
Doktor Pezeshkian bunday so’zlarni organik nutq nomi ostida umumlashtirdi.
Organik nutq insonning fiziologik azolariga to’g’ridan – to’g’ri tasir qiluvchi so’z va iboralardir. U xavfli va buzg’unchi quvvat bo’lib, hatto uch karra bahodir odamning mustahkam sog’ligiga ham putur etkazishga qodir.
Ushbu so’zlar kuchli zarar keltirishiga ishonging kelmaydi. Mana, qarang:
- mening sabrim tugadi;
- allaqachon boshim g’ovlab ketdi;
- hiqildog’imga keldi;
- buni hazm qilolmayman; va hakoza …
Bunday so’zlar kasallikni aynan tug’dirishi malum bo’ldi. Endi ishonch bilan aytish mumkinki, jarayon shunday kechadi, dastavval odam buzg’unchi so’zlarni o’zining faol tilida ishga tushiradi va shundan so’ng xastalik payda bo’ladi.
Etiborlisi, biz buzg’unchi so’zlar bilan shu qadar qarindosh bo’lib ketganmizki, hatto vaqtincha bo’lsayam ularni olib tashlamaymiz.
«Men qilishim kerak», «Qilishim shart» so’zlarini ishda qo’llab, xursandchilik hech qachon o’ta olmaydigan ulkan to’siqlarni bunyod etamiz va bu dunyaga hayotdan lazzatlanish uchun kelganimizni tamoman unutib, tashvishli aft – angorimiz bilan yuramiz.
5.5. Tapsırma. Toparlarǵa bólinip tosqınlıq etiwshi sózlerdiń kestesin dúziń hám hár topardan bir wákil shıǵıp sol sózlerdiń mánisin túsindiriń.
Úlgi: Mennen nátiyje shıqpaydı – bul ózine isenimsizlikti ańlatadı. Óziniń qábiletin shegaralap qoyadı, óziniń erinshek, xosh jaqpas, alǵa umtılıwına tosqınlıq jasaydı.
Bul sózdiń sinonimleri: isley almayman,
qolımnan kelmeydi,
isenbeymen,
bári bir paydası joq,
wáde bere almayman,
orınlay almayman,
bunday wazıypanı moynıma ala almayman hám t.b.