Учебное пособие по предмету «Каракалпакский язык» написано и утверждено на основе учебного плана и рабочей программы. Учебное пособие предназначено для студентов высших учебных заведений, обучающихся по специальности на узбекском языке

Gáptiń bas aǵzaları
Baslawısh hám bayanlawısh gáptiń tiykarın dúzedi. Sonlıqtan onı bas aǵzalar dep ataymız.
Baslawısh
Gáptiń kim ya ne nárse haqqında aytılǵanın bildiretuǵın bas aǵzaǵa baslawısh deymiz.
Baslawısh 1) Is – hárekettiń iyesin bildiredi.
2) Kim? Ne? Kimi? Nesi? sorawlarına juwap beredi.
3) Ataw sepliginde turadı.
4) Bayanlawıshtan aldın keledi.
5) Bayanlawısh penen bette, sanda kelisedi.
Mısalı: Studentler ilim menen shuǵıllanadı.
Baslawısh jay, qospa, keńeytilgen bolıp keledi.

1. 
   Jay baslawısh dara bir sózden iyelik sepligindegi atlıq penen ataw sepligindegi kómekshi atawıshlardıń dizbeginen jasaladı.
   

Mısalı: Auditoriyanıń ishi bezetilgen.
2. Qospa baslawısh qospa sóz hám sintaksislik bólekke bólinbeytuǵın sózlerdiń dizbegi arqalı bildiriledi.
Ózbekstan Respublikası 1991 – jılı ǵárezsizlikke eristi.
3. Keńeytilgen baslawısh kelbetlik feyil hám háreket atı feyilleriniń basqarıwındaǵı toplamlardan jasaladı.
Kópti jamanlaǵan kómiwsiz qaladı.
Bayanlawısh
Baslawıshtıń is – háreketin, hal – jaǵdayın, jańalıq xabarın bildiretuǵın bas aǵzaǵa bayanlawısh dep ataladı.
Bayanlawısh Ne qıldı? Ne isledi? hám t.b. sorawlarǵa juwap beredi.
Bıyıl báhár kesh keldi. Kún salqın.
1) Baslawıshtıń is – háreketin hal – jaǵdayın xabarlaydı.
2) Betlik qosımtalı kelip, baslawısh penen kelisiw jolı menen baylanısadı.
3) Orın tártibi jaǵınan baslawıshtan keyin keledi.
Bayanlawısh jay hám qospa bayanlawısh bolıp bólinedi.
1. Baslawısh penen bayanlawısh bette hám sanda kelisip baylanısadı.
2. Baslawısh penen bayanlawısh óz – ara intonaciya arqalı baylanısadı. Sonlıqtan, aralarına sızıqsha qoyıladı: Atalar sózi – aqıldıń kózi.
29.2. Berilgen tekstten baslawısh hám bayanlawıshlardı tabıń.
Izen atanıń qartayǵanlıǵın júzinen de, isinen de bilip bolmaydı. Qay waq kórseń ol úydiń qasındaǵı baǵdıń ishinde júrgeni. Miywe aǵashlarınıń arasın bosatadı, kereksiz shaqaların qırqadı, baǵdı suwǵaradı. Qullası, onı baǵdıń ishinde kóp ushıratasań.
Izen atanıń baǵındaǵı alma, ánar, qáreli, júzimlerdiń shaqaları bir – birine tutasıp jazdıń kúnleri jasıl bulttay dónip turadı.
Izen atanıń baǵı jılda miywalı boladı. Bıyıl da baǵ zúráátli bolıp, nárwan almalar júgin kótere almay turdı.
Shiresi sırtına shıǵayın dep tırsıyıp turǵan júzim solqımları, shaqaları jemislerin kótere almay, kúnnen – kúnge jerge iyilgen shabdallar, shaqalarǵa monshaq dizgendey alma menen qáreliler, sarı ánjirler adamdı ózzine erksiz tartıp ketedi.
Bir saparı jolımız túsip, biz eki adam bolıp onıń úyine burıldıq. Qasımda qaladan kelgen dostım bar. Dostım baǵdı kóriwden – aq onıń mol jemislerine kózi túsip:
- Ájayıp baǵ eken! – Bunday ájayıp baǵdı men sirá kórgen joq edim, – dedi ol baǵdan kózin ayırmay uzaq qarap turıp.
Bizlerdi Izen ata úyine mirát etti. Dasturxanda hár túrli mazalı jemisler. Jemislerdiń xosh iyisleri adamnıń ishteyin ashıp jiberedi. Ózi bizler menen azıraq sóylesti de, keyin kempirine kómeklesip ketti. Ol gá sharbaqqa kirip ózin izlep kelgen jas balalar menen xabarlastı. Olar menen kewilli sóylesti. Biz ǵarrınıń bunday kishipeyilligine ishten súysinip otırdıq.