Учебное пособие по предмету «Каракалпакский язык» написано и утверждено на основе учебного плана и рабочей программы. Учебное пособие предназначено для студентов высших учебных заведений, обучающихся по специальности на узбекском языке

Ráwish hám onıń túrleri
Ráwish is – hárekettiń, geyde belgi yamasa zattıń belgisin bildirip keledi. Is – hárekettiń belgisin bildirip kelgende, feyiller menen baylanısadı. Mısalı: Búgin erte keldi. Tómende kórindi. Tez sóyledi.
Ráwish belginiń belgisin bildirip kelgende kelbetlik penen baylanısadı. Mısalı: Júdá qızıq kitap, oǵırı aqıllı bala, kútá jińishke jip, onsha qızıq emes.
Zattıń belgisin bildirip kelgende, atlıq penen baylanısadı: Bıyıl salıdan mol ónim alındı. Qurılısqa az qarjı jumsaldı. Is – hárekettiń hár túrli belgisin hal – jaǵdayın bildiretuǵın sóz shaqabına ráwish delinedi.
Ráwishler qashan? qayda? qayerde? qalay? qansha? qáytip? hám t.b. sorawlarǵa juwap beredi.
Ráwishler ózi qatnaslı sózler menen óz formasın ózgertpesten baylanısadı. Sonlıqtan, olar ózgermeytuǵın sóz shaqabı toparına kiredi.
Ráwish gápte kóbinese pısıqlawısh xızmetin atqaradı.





Ráwishtiń dárejeleri hám olardıń imlası
Ráwishler dáreje kategoriyasına iye boladı. Mısalı: burın – burın – ıraq, keyin – keyin – irek, erte – erte – lew, az – az – law, júdá tez, dım áste, oǵırı joqarı, dım uzaq, ap – alıs, jap – jaqın hám t.b.
Ráwishtiń dárejeleri is – hárekettiń belgisin basqa bir is – háreket belgisi menen salıstırıp, onıń isleniwiniń artıq ya kemligin kórsetedi. Ráwishtiń dárejeleri salıstırıw dáreje hám arttırıw dáreje bolıp ekige bólinedi.
1. Ráwishtiń salıstırıw dárejesi tiykar ráwishke – ıraq/ - irek ( - raq/ - rek, - law/ - lew) qosımtalarınıń jalǵanıwı arqalı jasaladı. Mısalı: azıraq, kóbirek, keshirek, azlaw, kóplew, alıslaw, jaqınlaw hám t.b.
Ráwishtiń dáreje jasawshı qosımtaları tómendegishe jazıladı:
a) Sózdiń sońǵı sesi dawıssızǵa pitse - ıraq/ - irek, al dawıslıǵa pitse, - raq/ - rek túrinde jalǵanadı hám jazıladı. Mısalı: burınıraq, jaqınıraq, basqasharaq, erterek hám t.b.
b) Sózdiń sońǵı buwını juwan bolsa, -ıraq/ - raq, -law juwan túrinde al jińishke bolsa, - irek/ - rek, - lew túrinde jalǵanadı. Mısalı: jıldamıraq, joqarılaw, keshirek, kelterek, keshlew hám t.b.
2. Ráwishtiń arttırıw dárejesi júdá, dım, oǵada, kútá, oǵırı hám t.b. janapaylıq xızmettegi kúsheytiw mánili sózlerdiń tiykar ráwishlerdiń aldınan dizbeklesiwi arqalı jasaladı. Mısalı: júdá erte, oǵırı kesh, dım áste, oǵada kóp hám t.b.
Ráwishtiń arttırıw dáreje kórsetkishi birikpegen qospa ráwishler sıyaqlı bólek jazıladı: oǵırı tez, júdá shaqqan, dım joqarı hám t.b.