Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных

10-bob. Axborot – o‘lchash tizimlari.
 
O‘lchash texnikasida  
mikroprotsessorlarni qo‘llash 
 
10.1. Axborot-o‘lchash tizimlari to‘g‘risida umumiy ma’lumot. 
AO‘Tlarining asosiy strukturalari 
 
Sanoat    va    qishloq    xo‘jalik    ishlab    chiqarishida    nazorat    qilinadigan 
parametrlarning    ko‘pligi  va    o‘zaro  bog‘liqligi,  jarayonlar    sharoitlarining  
o‘zgarib turishi va boshqa xususiyatlar tufayli alohida texnik vositalar yordamida 
o‘lchash  va  boshqarish  mumkin  bo‘lmay  qoladi.  Shuning  uchun  ishlab  chiqarish 
sharoitida ma’lumotlarni  olish,  uni  qayta  ishlash,  saqlash  va  qulay  shaklda  
uzatish  uchun maxsus  texnik  o‘lchash  vositalari  talab  qilinadi.  Bu  vositalar  
axborot  -o‘lchash tizimlari (AO‘T) deb yuritiladi. 
AO‘T    -    o‘zaro  funksional  bog‘langan  bir  necha  fizik  kattaliklarni 
o‘lchovchi  o‘lchash  vositalari  va  yordamchi  qurilmalarning  majmuasi  bo‘lib, 
axborotni olish va  saqlash  kabi  vazifalarni  bajaradi.  AO‘T  vazifasiga  ko‘ra  
o‘lchash    axborotini  to‘plovchi  tizimlar,  texnologik  jarayonlarni  nazorat  qiluvchi 
tizimlar, diagnostik va teleo‘lchash tizimlariga bo‘linadi. 
O‘lchash    axborotini    yig‘ish    uchun    mo‘ljallangan    tizimlar    o‘lchash 
tizimlari  deb  ataladi.  Nazorat  qilish   tizimlari  ishlab  chiqarish  mashinalar  
va tizimlari  deb  ataladi.  Nazorat  etish   tizimlari  ishlab  chiqarish  mashinalar  
va  agregatlarning    parametrlaridan    foydalanish    jarayonida    avtomatik    nazorat  
qilish  uchun  mo‘ljallangan.  Diagnostik  tizim,  mashina  va  jihozlarni  ishga 
yaroqligini  tekshirish    uchun    qo‘llaniladi.    Teleo‘lchov    tizimlari    uzoq  
masofadagi  ob’ektlardan    o‘lchash    axborotini    olish    uchun    qo‘llaniladi.  
AO‘Tlarning    tarkibida  EHM    mavjud    bo‘lib    uning    yordamida    o‘lchangan  
ma’lumotlarga    ishlov    berish,  o‘lchash    jarayonini    boshqarishdan    tashqari  
butun  kompleks  ishlatilishini  yagona algoritmga birlashtiradi.  
SHuning  uchun  AO‘T  tarkibiga  kiruvchi  funksional  qismlar  energetik,  
axborot, metrologik, konstruktiv va ishlatilishi bo‘yicha moslangan bo‘lishi kerak.  
Bundan tashqari AO‘T  funksional qismlarini birlashtirish uchun ularning elektrik, 
magnit, mexanik  va  metrologik  xususiyatlari  ham  unifikatsiyalangan  bo‘lishi  

---

 
153 
kerak.  Bu masalalarni standart interfeyslar (inglizcha muvofiqlashtirish so‘zidan) 
yordamida  bajariladi.    AO‘Tlar    uchun    mo‘ljallangan    interfeyslar    o‘lchash  
interfeyslari  deb ataladi. Bunday interfeyslar mikroprotsessorlar asosida ishlaydi.