Analizatorlarning anatomiyasi fiziologiyasi, yosh xususiyatlari va gigiyenasi
Sezgi organlari (analizatorlar) fiziologiyasi. Sezgi organlarning fiziologik ahamiyati. I.P.Pavlovning analizator to‘g‘risidagi ta’limoti. Retseptorlar klassifikatsiyasi. Retseptorlardan qo‘zg‘alishning paydo bo‘lishi mexanizmlari. Sezgi organlari organizmning ichki va tashqi muhiti to‘g‘risida ma’lumot beruvchi manba ekanligi. Informatsiyaning uzatilishi, qayta ishlanishi, saqlanish mexanizmlari. Sensor sistemalarining harakatlar boshqarilishidagi ahamiyati.
Ko‘rish analizatori. Ko‘rish organining tuzilishi va retseptorlari. To‘r pardaning yorug‘ni sezuvchi elementlari. Akkomodatsiya mexanizmi. Retseptorlarning sezgirligi o‘zgarishi. Adaptatsiya. Rang ko‘rish nazariyasi. Ko‘rish gigiyenasi. Yaqindan va uzoqdan ko‘rishning mohiyati. Qorachiq reflekslari. Ko‘rish analizatorining yosh xususiyatlari. Ko‘rish qobiliyatining pasayishini oldini olish. Ko‘rish gigiyenasi.
Eshitish analizatorlarining anatomiyasi, fiziologiyasi, gigiyenasi va yosh xususiyatlari Quloqning tuzilishi va fiziologiyasi. Ichki quloqning retseptor apparati tuzilishi. Tovush tebranishlarining o‘tkazilishi va qo‘zg‘alishi, paydo bo‘lishi. Eshitish analizatorlarining adaptatsiyasi. Vestibulyar apparat. Vestibulyar apparat. Muskul tonusi boshqarilishida, apparatning roli. Eshitish analizatori. Bolalarda eshitish organining rivojlanishi. Eshitish gigiyenasi. Muvozanat apparati. Hid, ta’m bilish, teri, taktil va termo, sensor sistemalarning funksiyalari. Bu sensor sistemalarning retseptorlari, ularni qo‘zg‘atadigan adekvat ta’siri. Og‘riqning biologik ahamiyati. Teri gigiyenasi.
Amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlarini tashkil etish bo‘yicha ko‘rsatma va tavsiyalar
Sinf xonalarining yoritilishi, isitilish va shamollatishini gigienik baholash. Tabiiy va su’niy yoritilish manbalarini aniqlash. Tabiiy va su’niy yoritilish koeffitsientlarini topish. Sinf xonasini bo‘yalishini gigienik baholash.
Sinf xonalarning yoritilishini baholash. Sinf xonalarini va ustaxonalarni tabiiy va su’niy shamollatishni gigienik baholash. Sinf xonalari, va ustaxonalar va sport zalini isitishini gigienik baholash. Xona haroratini o‘lchash.
Sinf jihozlarini gigienik baholash. Parta turlari va ularning nomerlarini aniqlash. Bolani bo‘yicha, eshitish, va ko‘rish qobiliyatiga qarab parta, stullarga o‘tkazish.
Partada to‘g‘ri o‘tirishni gigienik baholash. Sinf doskasini gigienik baholash. Sinf doskasining noldan balandligini aniqlash. Uning rangini va o‘lchovini aniqlash. Sinf xonasi jihozlarini gigienik baholash.
Dars jadvalini gigienik baholash. Dars predmetlarini o‘quvchilarning fanlarni o‘zlashtirish darajasiga qarab xillarga bo‘linishi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining hafta va kun davomida ishchanlik qobiliyati.
Yuqori sinf o‘quvchilarining xafta va kun davomidagi ishchanlik qobiliyati. Tanafusslar. Ularni tashkil etish. Imtihonlar, ularga qo‘yilgan gigienik talablar.
Kun tartibini gigienik baholash. Kun tartibini to‘g‘ri tashkil etish. Kun tartibini bolaning yoshiga mos ravishda tuzish. Kun tartibini tuzishdagi prinsiplarni aniqlash.
Tana skeletining tuzilishi. Bosh skeleti, qovurg‘alarning tuzilishini o‘rganish. Chaqaloqlarda bosh suyaklar rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlari. Bosh skeleti suyaklari rivojlanishini yoshga bog‘liqligi. Tana skeletida uchraydigan nuqsonlar.
Bolalarda umurtqa pog‘onasining rivojlanishini to‘g‘ri tashkil etish. Umurtqa pog‘onasining antomiyasini o‘rganish. Skolioz. yassi oyoqlilikni oldini olish.
Chanoq suyagining tuzilishi, rivojlanishi. Son va boldir suyaklarining tuzilishi. Suyak sinishlari haqida ma’lumotlar. Suyakka qo‘yiladigan gigienik talablar.
Muskullar va ularning funksiyasi. Organizm uchun muskullarning ahamiyati. Muskullarning tuzilishi, shakli. Muskullarning ishlashi, charchashi
Mus kul qisqarishi turlari va kuchi. Muskullar rivojlanishi ning odam yoshiga va ish faoliyatiga qarab o‘zgarishi. Tana bo‘limining og‘irlik markazlari.
Bosh, bo‘yin, mimika va chaynov muskullari. Bosh fassiyasi. Bo‘yin muskullari va fassiyasi. Bo‘yinning yuza muskullari, til osti suyagiga birikuvchi muskullari. Gavda va muskullarning joylashishi, ahamiyati.
Ichki organlarning umumiy tavsifi, ularning klassifikatsiyasi va funksiyasi. Tananing bo‘yi, ko‘krak va qorin bo‘shlig‘idagi organlari. Ichki a’zolar devoridagi seroz parda, muskul qavat, shilliq pardaning ta’rifi, ularning shakllanishi
Ovqat hazm qilish organlarining evolyusiyasi va yoshga bog‘liqlik xususiyatlari. Turli xildagi jismoniy harakatlar vaqtida oshqozon-ichaklar sistemasida bo‘ladigan o‘zgarishlar. Jigarda qon aylanish xususiyatlari. Hazm organlarining rivojlanishi davrida uchraydigan anomaliyalar.
Bola o‘sishi va rivojlanishida suv, mineral tuzlar va vitaminlarning ahamiyati. Turli yosh davrlarda bolalar ovqatlanishining o‘ziga xosligi. Ovqatlanish gigiyenasi.
Tashqi va ichki nafas olish. o‘pkaning tiriklik sig‘imi. o‘pka ventelyasiyasi. Uning yoshga, jismoniy mashqqa bog‘liqligi. Muskul ishi vaqtida nafas olish. Nafas gigiyenasi. Xiqildoqning tovush hosil kilish.Nafas a’zolarining yosh xususiyatlari.
Siydik organlari, ularning rivojlanishi va anomaliyalari. Buyraklarning mikro-makro tuzilishi va rivojlanishi. Buyraklarda qon aylanishining o‘ziga xos xususiyatlari. Siydik yo‘llari, qovuq, siydik pufagi, ularning ahamiyati va yoshga bog‘lik xususiyatlari.
Salomatlik haqida tushuncha. Bolalar va o‘smirlar salomatlik holati. Kasalliklar. Sog‘liq holatining maktab o‘quvchisining ishchanlik qobiliyatiga ta’siri. o‘tkir va surunkali kasalliklar.
Qonning tarkibi. Qon plazmasi va shaklli elementlar. Eritrotsitlar, leykotsitlar va trombotsitlarning tuzilishi. Qon kasalliklari.
Immunitet. Tug‘ma va hayot davomida orttirilgan immunitet.
Qon aylanish va limfa sistemasining ta’rifi. Qon tomirlarinint turlari, joylanishi. Qon aylanish doiralari.
Yurakning ahamiyati va tuzilishi. Yurak devorlari, bo‘shliqlari, klapanlari va muskullari haqida tushuncha. Yurakning toj tomirlari va o‘tkazuvchi sistemasi.
Yurak va limfa tomirlari, yurak xaltasi va uning topografiyasi. Yurakning filogenezi va anomaliyalari. bo‘shliqlari, klapanlari va muskullari haqida tushuncha. Bola va katta odam yurak tomir sistemasining o‘ziga xos xususiyatlari.
Nerv sistemasi va uning ahamiyati. Nerv sistemasining struktura birligi neyronning tuzilishi, turlari va ahamiyati. Nerv tolasining tuzilishi. Miyaning oq va kul rang moddalari. Nerv sistemasi markaziy va pereferik bo‘limlari tavsifi. Nerv sistemasi gigenasi.
Bosh miya va uning rivojlanishi. Bosh miya bo‘limlari: uzunchoq miya, Voroliev ko‘prigi, miyacha, o‘rta miya, oraliq miya, ularning morfologiyasi, ahamiyati va tavsifi.
Oq va kul rang moddalarning joylanishi. Bosh miyaning nerv markazlari va o‘tkazuvchi yo‘llari. Katta yarim sharlarning bo‘limlari, egatlari va burmalari
Bosh miyaning kishi yoshiga binoan shakllanishi. Bosh miya nervlari, ularning soni, kelib chiqishi, tolalarning tarkibi va tarqalishi.
Nerv snstemasining vegetativ avtonom qismi, uning asosiy anatomik va fiziologik xususiyatlari.
Nerv markazlarining fiziologik xususiyatlari: qo‘zg‘alish va tormozlanish, taassurotlarni summatsiyalash, kislorod tanqisligiga chidamsizlik, irradiatsiya, induksiya, A.A.Uxtomskiyning dominanta qonuni. Markaziy nerv sistemasi bo‘limlarning yoshga oid xususiyatlari.
Orqa miyaning tashqi va ichki tuzilishi, sistemalari. Orqa miyaning rivojlanishi. Orqa miya nervlarining tarqalishi va chiqish joylari. Orqa miya nervlari shoxlari va bo‘linish joylari.
Orqa miyaning yosh bilan bog‘lik xusu siyatlari. Orqa miya reflekslari. Reflektor yoyini tahlil qilish. Organizm reflektor faoliyatining yosh xususiyatlari.
Irsiy kasalliklar. Kasalliklarning kelib chiqish sabablari.
Oliy nerv faoliyatini tekshirish usullari. Shartli va shartsiz reflekslar xaqida tushuncha. Ularning bir-biridan farqi. Shartli reflekslarning hosil bo‘lishidagi shart-sharoitlar.
Dinamik stereotip, nutq funksiyasi va uning fiziologik asosi. Bolalar oliy nerv faoliyatining tiplari va ularning plastikligi.
Nerv tizimi gigiyenasi. Bolalar va o‘smirlarning ishchanlik qobiliyati, charchash va o‘ta charchash haqida tushuncha. Ta’lim tarbiya psixogigiyenasi. Nevroz (asabiylik). Asab buzilishini oldini olish.
Eshitish, ko‘rish, ta’m bilish va teri analizatorlarining organizmdagi ahamiyati. Ta’m bilish organi, ta’m bilish boylamalari, ularning joylanishi, periferik, o‘tkazuvchi va markaziy bo‘limlar.
Eshitish va vestibulyar analizatorlar. Tashqi, o‘rta va ichki qulok. Chig‘anoq, uning tuzilishi va ahamiyati Odam nutqini rivojlanishiga binoan chig‘anoqning takomillashib borishi. Bolalarda eshitish organining rivojlanishi. Eshitish gigiyenasi.
Ko‘rish analizatori. Ko‘zning tuzilishi. Ko‘z soqqasi va uning pardalari. Ko‘z gavhari va yordamchi apparatlar. Ko‘zning qon tomirlari va nervlari. Ko‘z innervatsiyasi, ko‘z anomaliyalari.
Yaqindan va uzoqdan ko‘rish. Ko‘rish qobiliyatining kishi yoshiga binoan o‘zgarish xususiyatlari.
Teri analizatori. Terining tuzilishi, pigmentlanish xususiyati va uning ahamiyati. Soch va tirnoqlar, teri innervatsiyasi. Teri gigiyenasi va chiniqtirishning ahamiyati.
