Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

Antibioz-
organizmlar, asosan mikroorganizmlar o‘rtasidagi anta-gonistik 
o‘zaro munosabatlarni ifoda etadi. Ular moddalar ajratilishiga bog‘liq bo‘lib, ularning 
hatto oz miqdori ham boshqa organizmlarning hayot faoliyatiga halokatli ta’sir qiladi.
Qul asrash 
ham hamxonalikning bir turi bo‘lib, faqat chumolilarning ba’zi 
turlari o‘rtasida uchraydi. Bir indagi chumolilar boshqa indagi chumolilarning 
lichinkalari va g‘umbaklarini olib ketadi va bu lichinka hamda g‘umbaklarni o‘stirib 
ulardan ishchi chumolilar yetishtiradi.
3-sаvоl bo‘yichа dаrs mаqsаdi:
Hasharotlarga antropogen omillarning ta’siri 
to‘g‘risida ma’lumot berish.
Idеntiv o‘quv maqsadlari:
3.1. Hasharotlarga antropogen omillarning ta’siri haqida ma’lumot bera oladi.
Uchinchi sаvоl bаyоni: 
Antropogen omillar deganda (grekcha antropos - odam) tabiatga va 
hasharotlarga inson xo‘jalik faoliyatining ta’siri tushuniladi. Bu ta’sir juda katta 
bo‘lib, uning ro‘li to‘xtovsiz ortib bormoqda. Qo‘riq yerlarning o‘zlashtirilishi, 
o‘rmonlarning 
kesilishi, 
sug‘oriladigan 
yer 
maydonlarining 
kengayishi 
hasharotlarning tur tarkibini, miqdorini va xo‘jalik nuqtai nazardan ahamiyatini 
o‘zgarishiga olib keldi. 
Hasharotlar 
tabiatda 
hayvonlarning 
boshqa 
turlari, 
o‘simlik 
va 
mikroorganizmlar bilan birga majmua, ya’ni biotsenozda yashaydi. Biror bir hasharot 
turi tarqalgan va ma’lum ekologik sharoiti bilan ta’riflanadigan hudud muayyan 
turning yashash joyi - statsiya deyiladi. 
Har bir statsiya o‘ziga xos o‘simlik qoplami, tuprog‘i, mikroiqlimi va shunga 
o‘xshash xususiyatlarga ega. Keng tarqalgan bir xil hasharotlar shimolda quruq, 
yaxshi isiydigan ochiq statsiyalarni egallasa, janubda esa ancha nam va o‘simliklar 
qalin o‘sgan soya joylarda yashaydi. Issiq va quruq iqlimli viloyatlarda hasharotlar 
statsiyalarni mavsumiy almashtirib turishi aniq kuzatiladi. Masalan, chigirtkalar 
MDH Yevropa qismining o‘rta mintaqalarida qumloq joylarda, janubda esa botqoqlik 
statsiyalarda tarqalgan. Yoki po‘stloqxo‘r qo‘ng‘izlar o‘rmonlarda va cho‘llarda, 
daraxtlarning po‘stloq osti, yarim sahrolarda esa tuproqqa, ildizga o‘tadi va 

---

117 
boshqalar.
Xulosa qilib aytganda, hasharot turlari statsiyasining o‘zgartirishini aniq bilish 
zararkunanda hasharotlarga qarshi kurash choralarini aniqlashda katta amaliy 
ahamiyatga ega. 
Turning yashash joyi bilan munosabatini tushunmasdan va hisobga olmasdan, 
uning ekologiyasi va ba’zi bir biologik xususiyatlarini tushunish mumkin emas. Bu 
esa zararkunanda turlarga qarshi kurashish, foydali turlarni ko‘paytirish, amaliy 
tadbirlarni ishlab chiqishni qiyinlashtiradi.