Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

82-rasm. Kalta mo‘ylovli ikki qanotlilar: 
A-so‘na; B-volfart pashshasi; D-qonxo‘r it pashshasi;
E-qonxo‘r qo‘y pashshasi. 
Bahorda qurtlar g‘umbakka ayianadi. 
G‘umbaklik davri ob-havoga bog‘liq bo‘lib, 6 
kundan 25 kungacha davom etadi, so‘ngra jinsiy 
voyaga yetgan qanotli so‘na uchib chiqadi.
So‘nalar chorva mollariga ko‘plab hujum qilib, ularning mahsuldorligini 
pasaytirib yuboradi. Ular hayvonlar orasida 
tulyaremiya, Sibir yarasi, tripanosomoz
kabi kasalliklarni tarqatadi. Qoramol so‘nasi (
Tabanus bovinus
) keng tarqalgan 
turlardan biri hisoblanadi. So‘nalar kunning issiq va yorug‘ paytida hayvonlarga hujum 
qiladi.
So‘nalar oilasiga 3000 dan ortiq tur kiradi. MDH da 200 ta turi, shu jumladan 

---

233 
O‘zbekistonda 50 taga yaqin turi aniqlangan.
So‘nalarga qarshi 1-2 % li xlorofos, 2-3 % li polixlorpinin, 0,5 % li fosfamid, 1 
% li karbafos kabi insektisidlar ishlatiladi.
Qitir pashshalar 
(Asilidae)
oilasi
 
vakillari
 
yirtqichlik bilan hayot kechiradi, cho‘l 
va sahro mintaqalarida ko‘p tarqalgan. Qitirlarning tanasi qora rangda, usti kalta tukchalar 
bilan qalin qoplangan, qorin bo‘limi ancha cho‘ziq. Qanotlari shaffof, yaxsh uchadi. Og‘iz 
organi sanchuvchi tipda tuzilgan. So‘lagi tarkibida ancha kuchli ta’sir qiladigan zahari 
bo‘ladi.
Qitirlar uchib yurib o‘ljasini tutadi. Ular o‘zidan yirikroq hasharotlarni ham tutib 
yeyaveradi. Lichinkasi tuproqda yirtqichlik qilib hayot kechiradi.
Qitir pashshalari juda ochko‘z bo‘lib, xilma-xil hasharotlar, shu jumladan har xil 
pashshalar, qandalalar, ninachilar, chigirtkalar, qo‘ng‘izlar, zaharli pardaqanotlilar va 
o‘rgimchaklarni ovlaydi. Oljasi terisini xartumi bilan teshib, zaharli so‘lagini tomizadi. So‘lak 
ta’sirida o‘ljasi darhol o‘ladi (83-rasm).