Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
O‘zbekiston sharoitida bular 6-10 ta avlod berib, erta bahorda teplitsa 
(issiqxona) va parniklardagi ekinlarga, ochiq daladagi poliz ekinlariga katta zarar 
yetkazadi.
 
Bular tropik qit’alarda keng tarqalgan. Barglar ostida yashab, uni 
yopishqoq (shirin) chiqindilari bilan ifloslantiradi, zamburug‘lar ko‘payishiga sharoit 
tug‘diradi, bargning nafas olish teshiklarini berkitib qo‘yadi.
 
Barg burgachalar yoki psillidlar 
(Psilliodea)
kenja turkumi
. Ular o‘simlik 
bitlariga sirtdan o‘xshaydi, ammo gavdasining shakli, sonlari juda ham 
rivojlanganligi, sakrovchi keyingi oyoqlari borligi bilan o‘simlik bitlaridan farq 
qiladi. Tanasining uzunligi 3-6 mm, mo‘ylovi uzun, 10 bo‘g‘imli, oyoq panjalari 2 
bo‘g‘imli. Lichinkalarining tanasi zichlashgan, qanot murtaklari bor. Tuxumi 
poyachali. Bir yilda turlariga qarab 1-5 avlod berishi mumkin.
Yer yuzida taxminan 1500 ta, MDH da esa 300 ga yaqin turi ma’lum. 
Lichinkalari o‘simlik bitlariga o‘xshash “asal shudring” chiqarib, olma, nok va 
boshqa mevali daraxtlarga zarar yetkazadi. 
 
Koksidiyalar yoki qurtchalar 
(Coccadea)
kenja turkumi. 
Bu kenja turkum 
juda maxsuslashgan guruh hisoblanadi. O‘simliklarning turli qismlarida - barg va 
poyalarida ko‘pincha mayda, ba’zan chig‘anoqqa o‘xshaydigan va o‘simlik yuzasiga 
yopishib turadigan mumqalqonchalar uchraydi. O‘rta Osiyo va Qozog‘istonda 300 ga 
yaqin turi, shundan 30 dan ortiqrog‘i mevalar va ixota daraxtlarga; tut, tok, anor va 
anjirlarga jiddiy zarar yetkazadi. Shu bilan birga foydali turlari ham bor. Shimoliy 
Afrika, Kavkaz va Meksikada ko‘p uchraydigan daktilopiuslardan tabiiy to‘q pushti 
bo‘yoq-siyopar rang (karmin) yoki lak olinadi.
Qurtchalar va qalqondorlar kattaligi bir necha millimetr (hatto undan ham 
kichik) bo‘lib, aniq jinsiy dimorfizmlidir. Urg‘ochi va erkagi tashqi tuzilishi va 
rivojlnishi bilan farq qiladi (52-rasm). Ularning tanasi bosh, ko‘krak va qorin