У збек и с то н рес п у бл и ка си халк, таълим и ва зирли ги



Download 7,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet112/120
Sana30.04.2022
Hajmi7,65 Mb.
#597909
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   120
Bog'liq
fayl 861 20210506

Кодирдирлар
улар айрим адабий кахрамонларни биладилар ва 
севадилар, узлари учун муайян асарни ажратиб оладилар ва 
доимо уларни укиб бериш ёки айтиб беришни илтимос 
к,иладилар; узлари хам ёк,иб колган шеърий матнларни куп 
марталаб такрорлайдилар. Беш ёшларга келиб айрим сюжетли 
харакатлар ва персонажларни афзал куриш яккол сезила 
бошлайди. Буларнинг барчаси беш ёшли боланинг анча бой 
адабий тажрибаси умумлаштирмалари хисобланади.
Мактабгача 
кичик 
ёшдаги 
болаларнинг 
ёш 
хусусиятларини \исобга олган холда педагог уларни болалар 
бадиий 
адабиёти 
билан 
таништиришда 
куйидаги 
ривожлантириш вазифаларини амалга ошириши лозим:
• Турли жанр ва мавзулардаги адабий асарларни — 
эртаклар, хикоялар, шеърларни, шеърий фольклорнинг кичик 
шаклларини тинглаш, уларнинг мазмуни га эмоционал муносабат 
билдириш ва 
сюжетнинг ривожла ниш и н и 
кузатиб бориш 
Кобилиятларини ривожлантириш;
• Болаларни айрим асарлар ва уларнинг айнан бир хил 
к,ахрамонлар 
билан 
бирлаштирилган 
пикллари 
билан 
таништириш;
• Тарбиячи билан биргаликда таниш асарларни хикоя 
Килиш, уларни тулик ёки кисман сахналаштиришга жалб 
Килиш;
• Болалар суз ижодкорлиги, шеърий матнларнинг уйинли 
ва юмористик вариациялари учун кулай шароит яратиш;
• Болаларнинг уйин, тасвирлаш фаолиятларини бадиий 
образлар билан бойитиш;
• Китобга нисбатан эстетик маданият асари сифатида 
асраб-авайлаш 
муносабатини 
шакплантириш. 
Иллюстрацияларни мустакил равишда ва такрор куриб чикиш, 
айнан шу китобни такрор тинглаш истаги.
276


Мактабгача ёшдаги кичик болаларни болалар бадиий 
адабиёти билан таништиришга дойр ишларнинг мазмуни ва 
шарт-шароитлари масалаларини куриб чикамиз.
Ушбу ёшдаги болалар учун бадиий адабиётнинг куйидаги 
жанрлари 
максадга 
мувофикдир: 
фольлорнинг 
кичик 
шакллари, прозаик ва шеърий эртаклар, \икоялар, шеърлар. 
Айни пайтда бола учун адабий образларнинг эмоционал 
жозибадорлиги куйидаги холлардагина ортади: яъни, агарда 
бадиий мазмун унинг кабул килиши учун имкон доирасида 
булса; бадиий асар ёркин ва ифодали такдим этилса; бола 
бадиий матн мазмунини ташки харакатларда ифодаласа; 
бадиий асар асосида узи х,ам импровизация килса.
Педогогик ишларни бир-бири билан узвий боглик булган 
икки йуналишда олиб бориш лозим.
Биринчиси бадиий асарни яхлит ва тугалланган эстетик 
объект сифатида кабул килишни ташкил этиш билан боглик. 
Болалар айнан бир асарга куп марта дуч келадилар, тарбиячи 
уни 
такрор 
укийди, 
мазкур 
асарни 
сахналаштиришни, 
диафильмлар ва видеофильмлар намойишини ташкил этади. 
Болалар шеърни ёддан укийдилар (яхлит ёки кисман), бунда 
улар укишнинг ифодалилигини са\налаштириш элементлари 
билан 
кучайтирадилар. 
Гурухда 
болаларга 
ёкиб 
к°лган 
китобдан бемалол фойдаланиш мумкин булган шароитни 
яратиш зарур. Бунда тарбиячининг узига кандай китоблар ёки- 
шини болаларга хакконий билдириши жуда мухимдир.
Иккинчи йуналиш айрим бадиий образларни узгартириш 
ва бир нечта образларни синтез килиш жараёнида болаларда 
тасаввурни ривожлантириш учун зарур шароитлар яратишни 
кузда тутади. Бу асаларни ухшашлик ёки карама-каршилик 
асосида гурухлаш, образларнинг улар фаолиятининг турли 
куринишларида ривожлантириш туфайли амалга оширилиши 
мумкин.
Иллюстрация болага харакат ривожини кузатиб бориш ва 
матнни 
тушуниш 
имконини 
берувчи 
асосий 
таянч 
воситалардан бири хисобланади. Шу муносабат билан турли 
бадиий усулларда ва техникаларда бажарилган юкори бадиий 
ахамиятли кизикарли иллюстрациялардан фойдаланиш зарур. 
Бирок, уч-турт ёшли болаларнинг узига хос хусусиятлари 
туфайли купинча шундай вазият юзага келадики, бунда сурат
277


матнни безамайди, аксинча матн суратга жон бахш этади. 
Шунинг учун айрим асарлар боланинг тасаввурини, бадиий 
нуткни тинглаш ва кабул килиш кобилиятини ривожлантириш 
учун албатта, куриш таянчларисиз такдим этилиши лозим. 
Айникса, бу образлари юкори даражада ноаник булган ва 
образлари 
юкори 
даражада 
ифодали 
булган 
(фольклор 
шеърларининг кичик шакллари) асарларга тааллукдидир.
Юкорида санаб утилган ривожлантириш вазифаларини 
амалга 
оширишда 
болаларда 
куйидаги 
кобилиятлар 
шакллантирилиши лозим:
Билиш кобилияти: катталарнинг китоб укиши ва хикоя 
Килишини диккатни жамлаган холда тинглаш, чалгитмаслик, 
асарни охиригача эшитиш. Катталар ёрдамида матн мазмунини 
тушуниш, 
ундаги 
вокеалар 
тартибини 
белгилаш, 
Кахрамонларнинг муаллиф сузи билан яратилган энг ёркин 
хатти-харакатларини куриш, уларни иллюстрациялардан таниб 
олиш.
Нуткий 
кобилияг: 
укиган 
асардан 
олинган 
таассуротларини катталар ва тенгдошлари билан уртокдашиш. 
Таассуротлар, фикрлар, образларни сузлар билан ифодалаш. 
Таниш эртакларни айтиб бериш, шеърларни ёддан айтиш, 
адабий 
сюжетларни 
са\налаштиришда, 
сахналаштирилган 
уйинларда иштирок этиш.
Муносабат: болаларга ёркин эмоционал муносабатлар, 
тасвирланган вокеалар ва кахрамонларга фаол кумаклашиш 
\а м д а
улар хакида кайгуриш хосдир. Болалар китоб, шеър ва 
халк кушикдари билан такроран учрашишга интиладилар. Улар 
доно фикр, хазил, кофиядош сузлардан завкданадилар ва 
уларни эсда сакдаб колишни \амда уз нуткида куллашни 
хохлайдилар.
Беш ёшга келиб бола:
• Узига ёккан нечта асарлар номларини айтиши; сенга 
кайси китоб ёкади? У нима \акида? Бу эртакда кимлар хаки да 
\и коя килинади? Бу эртакда яна кимлар бор? Улар нима 
килдилар? Буларнинг барчаси кандай тугади? каби саволларга 
жавоб бера олиши мумкин;
• Суратларни узига таниш булган эртакдаги вокеалар 
ривожига караб териб чикиши мумкин. Агарда суратлар 
ичидан ортикча персонажнинг сурати чикса, бола уни четга 
олиб куяди, бирок педагог илтимосига кура, агар ушбу
278



Download 7,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   120




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish