U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Yozuv tuzilishi
. Fayl yozuvlarga bo‘linadi. Buni faqat matnli 
fayllarda ishlatish mumkin. 

Sahifa tuzilishi
. Fayl sahifalarga bo‘linadi, har bir sahifada 
sahifa raqami va sahifa sarlavhasi bo‘ladi. Sahifalar tasodifiy yoki 
ketma-ket saqlanishi va shu tartibda ularga kirishi amalga oshirilishi 
mumkin. 

Uzatish rejimi
. FTP faylni ma’lumotlar uzatish tarmog‘i 
orqali quyidagi uchta uzatish usullaridan biri yordamida uzatishi 
mumkin. 

Oqim rejimi.
Bu standart rejim. Ma’lumotlar FTP dan TCP 
ga uzluksiz ravishda baytlar oqimi sifatida yetkaziladi. TCP 
ma’lumotlarni segmentlar kattaligiga mos qismlarga ajratish uchun 
javobgardir. Agar ma’lumotlar shunchaki baytlar oqimi bo‘lsa (fayl 
tuzilmasi), hech qanday Fayl-ohiri (EOF-end-of-file) talab etilmaydi. 
Bu holda fayl-oxiri jo‘natuvchi tomonidan ma’lumotlar ulanishining 
to‘xtatilishi hisoblanadi. Agar ma’lumotlar yozuvlarga bo‘linadigan 
bo‘lsa (yozuvlar tuzilishi), har bir yozuvda 1 baytlik yozuv-oxiri 
(EOR- end-of-record) belgisi bo‘ladi va faylning oxirida 1 baytli fayl-
oxiri belgisi bo‘ladi. 

Bloklash rejimi
. Ma’lumotlar FTP dan TCP ga bloklarda 
etkazilishi mumkin. Bunday holda, har bir blok oldida 3 baytli 
sarlavha bo‘ladi. Birinchi bayt “blok tavsiflovchisi” deb ataladi; 
keyingi ikki bayt blok hajmini baytlarda belgilaydi. 

Siqilgan rejim
. Agar fayl katta bo‘lsa, ma’lumotlarni siqish 
mumkin. Odatda ishlatiladigan siqishni usuli - bu uzunlikdagi kodlash. 
Ushbu usulda ma’lumotlar blokining ketma-ket paydo bo‘lishi bitta 
holat va bir nechta takrorlanishlar bilan almashtiriladi. Matn faylida 
bu odatda bo‘sh joylar sifatida qaraladi. Ikkilik faylda odatda nol 
belgilar siqiladi. 
HTTP - Hypertext Transfer Protocol 
Gipermatnni uzatish protokoli (HTTP) bu asosan Internetga 
kirish uchun ishlatiladigan protokoldir. HTTP bir qarashda FTP va 

---

269 
SMTP ning funksiyalari jamlanmasi kabi imkoniyatlarga ega. FTP ga 
o‘xshash, chunki u fayllarni uzatadi va TCP xizmatlaridan 
foydalanadi. Biroq, bu FTP ga qaraganda ancha sodda, chunki u faqat 
bitta TCP ulanishidan foydalanadi. Alohida nazorat aloqasi yo‘q; faqat 
ma’lumotlar mijoz va server o‘rtasida uzatiladi. 
HTTP SMTP ga o‘xshaydi, chunki mijoz va server o‘rtasida 
uzatiladigan ma’lumotlar SMTP xabarlariga o‘xshaydi. SMTP dan 
farqli o‘laroq, HTTP xabarlari odamlar tomonidan o‘qilishi uchun 
mo‘ljallanmagan; ularni HTTP serveri va HTTP mijozi (brauzer) 
o‘qiydi va inson uchun tushinarli ko‘rinishda taqdim qiladi. SMTP 
xabarlari saqlanadi va yo‘naltiriladi, ammo HTTP xabarlari darhol 
yetkaziladi. Mijozdan serverga buyruqlar so‘rov xabariga kiritilgan. 
Talab qilingan fayl yoki boshqa ma’lumotlar tarkibi javob xabariga 
joylashtirilgan. HTTP belgilangan 80-portda TCP xizmatlaridan 
foydalanadi.