U. I. Inoyatov

Asbob va uskunalar qo‘l mehnati jarayonida ishlatiladigan yoki ish qismlarini kuchaytirish, oshirish uchun mashinaga biriktiriladigan vositalar (elektrodrellar, vibratorlar)dir.
Ishlab chiqarish inventarlari ishlab chiqarish jarayonini yengil- lashtirishda ishlatiladi. Ularning tarkibiga bak, konteyner, inventar idishlari kiradi.
Xo‘jalik inventari idora (ofis) ishlarini va xo‘jalikni yuritishda zarur bo‘lgan mehnat vositalaridir.
Ish hayvonlari va mahsuldor chorva har bir yetilgan mol (ot, ho‘kiz, sigir)lar bo‘lib, alohida inventar obyekti sifatida hisobda aks ettiriladi.
Ko‘p yillik daraxtlar alohida xiyobon, park, bog‘dagi miqdori va yoshidan qat’i nazar ekilgan daraxtlar guruhidir.
Boshqa asosiy vositalarga kutubxona vositalari, ijaraga olingan asosiy vositalar, konservatsiyadagi asosiy vositalar va boshqalar kiradi.

2. ASOSIY VOSITALARNING BAHOLANISHI VA HISOB VAZIFALARI

Asosiy vositalar harakatdagi, zaxiradagi va foydalanilmaydigan obyektlarga u yoki bu korxonaga qarashliligi nuqtayi nazaridan kor- xonaning o‘ziga qarashli va ijaraga olingan obyektlarda bo‘ladi.

Asosiy vositalarni hisobga olishning zaruriy sharti bo‘lib ularni baholash yagona prinsipi hisoblanadi. Asosiy vositalar to‘rt xil baholanadi: (5-BHMA 11–14-bandlari).

1. 
   Dastlabki qiymati.
   
2. 
   Tiklash qiymati.
   
3. 
   Qoldiq qiymati.
   
4. 
   Tugatish qiymati.
   

Obyektlarning dastlabki qiymati – bu asosiy vositalarni qurish yoki sotib olish boyicha qilingan haqiqiy xarajatlar yig‘indisidir. Bunga to‘langan soliqlar, to‘lovlar, keltirish va montaj qilish, o‘rnatish, foyda- lanishga topshirish va boshqa xarajatlar kiradi.
Tiklash qiymati – asosiy fondlarni qayta ishlab chiqarish qiyma- tidan, ya’ni ularni ma’lum muddatga harakatdagi bozor baholari bo‘yicha qurish yoki sotib olishdan iborat.
Asosiy vositalarning qoldiq qiymati – ularning dastlabki qiy- matidan eskirish summasining ayirmasiga teng.