|
]H+ll6C ^ N
+
у
1,95
—
I3-107 yil
*N~*llC + e + +v
2,22
u
7 min
7,54
—
2,7-106 yil
\H + ll C W * N + y
7,35
—
3*210* yil "
\H + “N ^ > 'lO + y
2,71
1,7
82 s
+ e + + v
I
lt H + ^ N -^ ;C + iH e
4,96
I,1 1 0 5 yil
Jami:
4
\H ^H e
+ 2+2v + 3 у
26,73
3,2-10* yil
SikI natijasida 26,73 MeV energiya ajraladi. Siklning vaqti г = 3,2-10*
yil, bu siklda ham pirovard natijada to‘rt protondan
*He
hosil bo‘ladi.
Uglerod esa bu siklda katalizator rolini o‘ynaydi.
Quyosh va yulduzlarda termoyadro reaksiyalarida solishtirma energiya
ajralish
q,
yerdagi o‘lchamIar bo‘yichajuda kam. Quyosh uchun
q
= 10”4
J/kgxs teng, ya’ni modda almashishi natijasida tirik organizmdagi
solishtirma, energiya ajralishdan 400 000 marta kichik. Ammo Quyoshning
massasi juda katta bo'lgani uchun (2-1030kg) u nurlatadigan to‘la quw at
ham juda kattadir, u -4-1026W ga teng. Quyosh nurlanish tufayli har sekundda
4,3 mln. tonnaga kamayadi, bu esa quyosh massasining 2* 10',9% foizini
tashkil etadi.
Nazorat savollari
1. Yadro reaksiyalarining hosil b o iish shartlarini ayting.
2. Yadro reaksiyalari qanday turlardan iborat?
3. Tezlatgichlar va ularning turlarini aytib bering?
2 0 0
4. Zaryadli zarralar qaysi maydonda encrgiyalarini oshiradi, qaysi
maydonda fokuslanadi?
5. Elekstrostatik tezlatgichning ishlash uslubini tushuntiring.
6. Siklotronning ishlash uslubi, maksimum energiyasi chegaralanganlik
sababini tushuntirib bering.
7. Sinxrotsiklotron, sinxrofazotronlarning ishlash uslublarini aytib
bering.
8. Detektorlar va ulaming turlari nimalardan iborat?
9. Detektorlaming asosiy xususiyatlari nimalardan iborat?
10. Gaz to‘lg‘azilgan hisoblagichlar turlari va ishlash uslublarini aytib
bering.
11. Stsintillyatsiyali, Cherenkov hisoblagichlarini aytib bering.
12. Yarimo‘tkazgichli hisoblagichlaming ishlash uslublari qanday?
13. Izli detektorlar va ulaming turlari, vilson kamerasi, pufakli va
uchqunli kameralarning ishlash uslublari qanday?
14. Yadro reaksiyalari qaysi ta’sirlashuvga ko‘ra, ro‘y beradi?
15. Reaksiyada qaysi kvant sonlari saqlanadi?
16. Endotermik va ekzotermik reaksiyalarni tushuntirib bering.
17. Yadro reaksiyasi kesimi fizik m a’nosi, o‘lchov birligi, reaksiya
chiqishini tushuntiring.
18. Yadro reaksiyalari mexanizmlari qanday turlardan iborat?
19. Boming kompaund yadro reaksiya mexanizmini tushuntiring.
20. Raeksiya jarayonining Bor mexanizmi bilan bo‘lishligi qanday
aniqlanadi? Kompaund yadro reaksiya kesimi va bog‘liqlik tomonlarini
aytib bering.
21. Breyt-Vigner formulasini yozib bering. Rezonans reaksiya qanday
kesimga ega? Reaksiyada I/v qonun nima?
22. Bevosita o‘zaro ta ’sirli yadroviy reaksiyalar va bu reaksiyalaming
kompaund yadro reaksiyasidan farqi nimadan iborat?
201
23. Deytron bilan boMadigan reaksiyalar nim adan iborat? Bu
reaksiyalami asoslang.
24. Stripping reaksiyasi va bu reaksiyaning bogMiqlik tomonlari (deytron
energiyasi, nishon-yadro reaksiyasi va h.k.) ayting.
25. Fotoyadroviy reaksiyalar, fotoyadroviy reaksiyalar mexanizmi,
gigant gamma-rezonans reaksiyasi va uning bogMiqlik tomonlarini
tushuntiring.
26. Yadro qaysi zarralar ta’sirida boMinadi?
27. Boiinishda ajralgan energiya qanday vujudga keladi?
28. Yengil, o‘rta yadrolar nima uchun boMinmaydi?
29. Nima uchun uran-235 sekin neytronlar ta’sirida boMinadi, uran-
238 esa boMinmaydi?
30. Neytronlar ko‘payishiga halaqit beruvchi faktorlar nimalardan
iborat? BoMinishda 2-3 ta neytron chiqadi, nima uchun proton chiqmaydi?
31. Yadro boMinishida assimetrik boMinish qanday tushuntiriladi?
32. Gomogen, geterogen reaktorlar ishlash uslublari qanday?
33. Tez neytronli reaktorlar va ulaming yoqilgM manbayini aytib bering.
34. Termoyadroviy reaksiya nima? Bu reaksiyada energiya qanday
vujudga keladi?
35. Sintez reaksiyasini amalga oshirish usullari, sintez reaksiyasi yoqilgM
manbayi, reaksiyada tritiyni hosil qilish yoMinini aytib bering.
36. Plazmani qizdirish va ushlab turish muammolari nimalardan iborat?
37. Louson kriteriyasini aytib bering.
38. Stellarator, tokomak qurilmalari, bularning istiqbollari haqida
nimalarni bilasiz?
39. Quyosh va yulduzlar element tarkibini aytib bering.
40. Vodorod, uglerod sikllari nima? Quyosh va yulduzlarda energiya
manbayini qanday tushuntirish mumkin?
2 0 2
Do'stlaringiz bilan baham: |
