|
2. 2-jadval.
19
Asosiy makroiqtisodiy
ko’rsatkichlar % da
2007
yil
2008
Yil
2009
yil
2010
yil
2011
yil
2012
yil
2013
yil
2014
yil
Yalpi
ichki
mahsulotning
o’sishi
9,5
9,0
8,1
8,5
8,3
8,2
8,0
8,1
Sanoat mahsulot o’sishi
12,1
12,7
9,0
8,3
6,3
7,7
8,8
8,3
Qishloq
xo’jaligi
mahsulotlari o’sishi
6,1
4,5
5,7
6,8
6,6
7,0
6,8
6,9
Xizmat ko’rsatish hajmi
20,6
21,3
12,9
13,4
16,1
15,0
13,5
15,7
CHakana savdo aylanmasi
21,0
7,2
16,6
14,7
16,4
13,9
14,8
14,3
Davlat
byudjetining
bajarilishi
+1,1
+1,5
+0,2
+0,3
+0,4
+0,4
+0,3
+0,2
Inflyatsiya darajasi
6,8
7,8
7,4
7,3
7,6
7,0
6,8
6,1
Iqtisodiyot bo’yicha o’rtacha
ish haqi oshishi
44,2
40,0
40
32
26,5
26,5
20,8
23,2
Aholi
jon
boshiga
real
daromadlarning o’sishi
27,0
23,0
26,5
23,5
23,1
17,5
16,0
10,2
2007-2014 YILLARDA ERISHILGAN ASOSIY MAKROIQTISODIY
KO’RSATKICHLAR
7
7,5
8
8,5
9
9,5
2007
йил
2008
йил
2009
йил
2010
йил
2011
йил
2012
йил
2013
йил
2014
йил
9,5
9,0
8,1
8,5
8,3
8,2
8,0
8,1
21
2.1.-расм. ЎЗБЕКИСТОНДА 2007-2014 ЙИЛЛАРДА ЯЛПИ ИЧКИ
МАҲСУЛОТНИНГ ЎСИШИ ДИНАМИКАСИ, фоизда
7
7,5
8
8,5
9
9,5
2007
йил
2008
йил
2009
йил
2010
йил
2011
йил
2012
йил
2013
йил
2014
йил
9,5
9,0
8,1
8,5
8,3
8,2
8,0
8,1
21
2.2.-расм. ЎЗБЕКИСТОНДА 2007-2014 ЙИЛЛАРДА ЯЛПИ ИЧКИ
МАҲСУЛОТНИНГ ЎСИШИ ДИНАМИКАСИ, фоизда
20
2.3.-расм. Тармоқ ва соҳаларнинг ЯИМдаги улуши
Тармоқлар
2000 йил
2010 йил
2014 йил
Саноат
14,2
24
24,2
Транспорт ва
алоқа
7,7
12,4
11,9
Хизматлар
37
49
54,0
Қишлоқ
хўжалиги
30,1
17,5
17,6
Кичик бизнес ва
ХТ
31
52,5
56,0
23
5. YaIMni daromadlar(taqsimot usuli) bo’yicha hisoblash.
YaIMni daromadlar bo’yicha aniqlashda yakuniy mahsulotni ishlab chiqarish jarayonida
rezident-ishlab chiqarish birliklari tomonidan, qo’shilgan qiymatlar hisobidan, to’langan
dastlabki daromadlar qo’shib chiqiladi.
YaMMni
daromadlari
yig’indisi ko’rinishida hisoblashda asosan quyidagi
ko’rsatkichlardan foydalaniladi:
-sof bilvostia soliqlar (Tn
) – bilvosita soliqlar(qo’shilgan qiymat solig’i, aksizlar,
bojxona bojlari) va subsidiyalar hajmlari o’rtasidagi farq;
-
yollanma ishchilarning ish haqlari (W) -
xususiy va davlat kompaniyalarining yollanma
ishchilarga hisoblagan barcha turdagi mehnat haqi to’lovlarining nominal miqdori plyus ish
beruvchilar tomonidan ish haqi fondiga nisbatan hisoblanib to’lanadigan ijtimoiy sug’urta
ajratmalari. O’zbekiston Respublikasida bu ajratma normasi 2005 yilda ish haqi fondiga
nisbatan 31% bo’lgan bo’lsa. 2006 yildan boshlab 25 % qilib belgilandi
-
Korporatsiyalarning
Yalpi foydasi
+
nokorporativ korxonalar daromadi (R).
Nokorporativ korxonalar- kichik hajmdagi, uy xo’jaliklariga tegishli korxonalar bo’lib
ularda korxona foydasi va korxona egasining ish haqi elementlari o’zaro qo’shilib ketgan
bo’ladi. Bu holat aralash daromad atamasini qo’llashga sabab bo’ladi.
R=
Korporatsiyalarning sof foydasi
(R1 )
+ nokorporativ korxonalar sof daromadlari
(R2)
+amortizatsiya
(A);
YAIMni daromadlar ko’rinishida Yalpi qo’shilgan qiymatni ko’rsatilgan uch guruhga
bo’lib topish mumkin:
YAIM = Tn
+
W
+
R
Olingan dastlabki daromadlar qayta taqsimlanishi natijasida dividend, renta, to’g’ridan
to’g’ri xorijiy investitsiyalardan olingan reinvestitsiya ko’rinishidagi daromadlar paydo bo’ladi.
Shuningdek, YAIMni daromadlar ko’rinishida aniqlashda, iqtisodiy nazariyada,
daromadlarni quyidagi komponentlarga bo’lish ko’zda tutiladi:
-amortizatsiya (A);
- bilvostia soliqlar (T);
-yollanma ishchilarning ish haqlari (W);
- ijara haqi to’lovi va renta ko’rinishidagi daromadlar(R1);
21
- kapital uchun olingan foiz daromadlari (R2);
-mulkdan keladigan daromad (nokorporativ korxonalar daromadi) (R1);
-korporatsiya foydasi (R
2
).
Korporatsiyalar foydasi o’z navbatida quyidagilarga bo’linadi:
a) korporatsiyasi foydasidan to’lanadigan soliqlar (R1.1);
b) hissadorlar o’rtasida taqsimlanadigan dividendlar(R1.2);
v) korporatsiyaning taqsimlanmagan foydasi(R1.3).
Keltirilgan yondoshvuga ko’ra:
YaIM (Y
) =
A + T + W + R1 + R2 + R1 + R2
Xarajatlar va daromadlar ko’rinishida hisoblab topilgan YAIM hajmi o’zaro mos keladi.
Chunki milliy iqtisodiyot doirasida bir sub’yekt tomonidan qilingan har qanday xarajat ikkinchi
sub’yekt uchun daromad bo’lib tushadi.
6.Milliy hisobchilik tizimidagi boshqa ko’rsatkichlar va ular o’rtasidagi nisbat.
Milliy hisobchilik tizimiga ko’ra milliy iqtisodiyot rivojlanishini tahlil etish uchun YaIM
ko’rsatkichidan boshqa yana bir qator ko’rsatkichlardan foydalaniladi. Bu ko’rsatkichlar
jumlasiga Yalpi milliy daromad (YaMD) ko’rsatkichi ham kiradi. Bu ko’rsatkich MHTning
oldingi ko’rinishida hisoblangan Yalpi milliy mahsulot (YaMM) ko’rsatkichi bilan mohiyatan
bir xil.
YaMD -
mamlakat rezidentlari tomonidan, mamlakatda va mamlakat tashqarisida, ishlab
chiqarishda ishtirok etish va mulkdan olgan boshlang’ich daromadlari yig’indisidir.
YaIM va YaMD ko’rsatkichlari o’rtasidagi farqni quyidagi formula ko’rinishida tasavvur
etish mumkin:
Do'stlaringiz bilan baham: |
