Tuzish tartibi

REJA:

1. Nikoh shartnomasi tushunchasi va tuzish tartibi

2. Xorijiy davlatlarda nikoh shartnomasining mazmuni

3. Nikoh shartnomasini tuzishda qo’yiladigan talablar

Nikoh shartnomasi tushunchasi va tuzish tartibi

Bozor iqtisodiyoti munosabatlari sharoitida er-xotinlarning faqat rasmiy mulk tartibidan tashqari mulkni shartnomaviy tartibiga ham o’rin berildi. U “nikoh shartnomasi” yoki “nikoh kontrakti” deb yuritiladi¹⁶. Buni bozor iqtisodiyoti tamoyillarini oilaviy munosabatlarga olib kirish deb baholasa ham bo’ladi.

Nikoh shartnomasi er yoki xotinga, shuningdek ularning har ikkisiga ham nikoh shartnomasiga binoan ixtiyoriy va kelishilgan holda nikohda bo’lgan davrlarida yoki ular nikohdan ajratilgan paytlarida o’z mulkiy huquq va majburiyatlarini aniqlab olishlari uchun imkoniyat tug’diradi.

Nikoh shartnomasida odatda fuqarolik huquqida ko’p uchraydigan shartnomalardagi singari majburiyatda shaxslar almashilishiga yo’l qo’yilmaydi¹⁷. Ya`ni, shartnomaning taraflari faqat nikoh munosabatiga kiruvchilar va nikohdagi er-xotinlar bo’lishi mumkin.

SHartnomaning mazmuni er-xotinning mol-mulkka bo’lgan huquq va majburiyatlaridan iborat. Nikoh shartnomasi predmetini ifodalovchi xususiyatlar shartnomada nazarda tutilgan shartlar er-xotin o’rtasida mavjud bo’lgan mulkiy huquqlardan va kelajakda ular tomonidan qo’lga kiritilishi mumkin bo’lgan mol- mulk va mulkiy huquqlardan ham iborat bo’lishi mumkin.

Nikoh shartnomasining yuridik tomondan eng ahamiyatli jihati shundaki, u er-xotin o’rtasida istiqbolda vujudga kelishi mumkin bo’lgan nizolarni sud amaliyotida to’g’ri hal qilinishida yordam beradi. Bizda, ayniqsa, o’zbek oilalaridagi quda-andachilik munosabatlarida asosiy xarajatlar, to’y va to’y bilan bog’liq boshqa munosabatlardagi chiqimlar erkaklar tomoniga tushadi. To’y va to’y oldi xarajatlarni kim ko’taradi? Afsuski, bundayin tubsiz savollar bizning jamiyatimizda tubsizligicha qolib ketmoqda. Nikoh shartnomasining tuzilishi,



¹⁶ F.M.Otaxo‘jayev. Nikoh shartnomasi.//Xo‘jalik va huquq. 1998. №1. -11 b.

¹⁷ O.Oqyulov. Majburiyat yuzasidan kelib chiqadigan javobgarlik.// Hayot va qonun. 1998. №4. -18 b.

rasmiylashtirilishi qaysidir ma`noda mana shunday hollarning oldini olishda muhim vosita rolini o’ynaydi.

Nikoh shartnomasi boshqa fuqarolik shartnomalari kabi tomonlarning ixtiyoriyligi va o’z erkini ifodalovchi yozma shaklda tuziladi. Bunday umumiy asoslarda u tomonlar, ya`ni er-xotinning mulkiy huquqlarini ifoda etadi.

Milliy qonunchilikda nikoh shartnomasi faqat er-xotinning mulkiy huquqlarini belgilab olishga xizmat qilishi ko’rsatib o’tilgan.

Nikoh shartnomasi o’zining mazmun-mohiyati bilan oila munosabatlarini mustahkamlashga qaratilgan chora-tadbirlarni qamrab olishi bilan ham xarakterlidir.