Tutdoshlar (Moraceae) oilasidagi turlar biologiyasi, ekologiyasi, ko‘paytirish va ularning ahamiyati. Reja: I kirish II asosiy qism

2 .2 Qizil tut (Morus rubra L.) turi Shimoliy Amerikadan Markaziy Osiyoga introduksiya qilingan bo‘lib, balandligi 15 metrgacha bo‘lgan yirik daraxt.

Mevalari yirik, iyun–iyulda pishib etiladi. Markaziy Osiyodan tashqari, Qrim va Кavkazda bog‘ va parklarida, ba’zan Ukraina Belorussiya, Boltiq bo‘yi davlatlarida uchraydi. Sovuqqa chidamli. Pishiq, zich yog‘ochga egadir.

Maklyura (Maclura) turkumi. Bu turkumga Olov rangli maklyura (Maclura augaptiasa Nutt.) turi kiradi. Bu tur katta daraxt bo‘lib, balandligi 20 m ga etadi. Shox-shabbasi juda qalin. Maklyura ikki uyli o‘simlik, gullari ayrim jinsli. U aprel-may oylari- da gullaydi. Mevasi sentabr-oktabr oylarida etiladi. Ildizidan bachkilaydi va parxish yo‘li bilan ko‘paytiriladi. U Shimoliy Ame- rikada tabiiy holda o‘sadi. MDH da Кavkazda, Markaziy Osiyoda, Кrimda, Кarpatda, Ukrainaning janubiy hududlarida ekiladi. Shimo- liy mintaqalarda qishgi sovuqlardan zararlanadi. Qurg‘oqchilikka chidamli, er tanlamaydi va tuproq sho‘riga bardosh beradi. Maklyuraning yog‘ochi o‘zakli, o‘zagi sariq-novvoti rangda, og‘ir, qattiq bo‘lib, yaxshi randalanadi, shuning uchun duradgorlikda foydalaniladi. Ildizidan va yog‘ochidan bo‘yoq moddasi olinadi. Maklyura ihota o‘rmonzorlari barpo etish uchun ekiladi.
Maklyuraning vatani Shimoliy Amerika bo‘lib, yaxshi sharoitlarda 20 m balandlikka ega daraxt. Maklyura mevasi o‘z vatanida pishib etilgach tilla rang–sariq rangga kiradi, bizning sharoitimizda yashil–sariq rangga kiradi. Sho‘rlangan erlarda o‘sishi mumkin. Qurg‘oqchilikka chidamliligi tufayli o‘rmon meliorasi- yasida va ko‘kalamzorlashtirishda qadrlanadi.