Xavfsizlik koeffitsiyenti deb yo‘lning aniq bir qismidagi harakat tezligining
shu qismga kirib kelishdagi eng yuqori tezlikka nisbatiga aytiladi,
КХ = VКИС /VКИР Xavfsizlik koeffitsiyenti yordamida yo‘lning xavfli bo‘lagini aniqlash uchun xavfsizlik koeffitsiyenti grafigi quriladi. Buning uchun tekshirilayotgan yo‘ldagi harakat tezligining chiziqli o‘zgarishi chiziladi. Uni yakka holda harakatlanayotgan yengil avtomobilning nazariy tezligini hisoblash yoki maxsus jihozlangan laboratoriya avtomobilini yo‘ldan tajribaviy o‘tkazish orqali aniqlanadi. Tezlik to‘g‘risidagi olingan ma’lumotlar asosida tekshirilayotgan yo‘lning xavfsizlik koeffitsiyenti qiymatining o‘zgarish grafigi quriladi (3.1-rasm). Avtomobil yo‘lining xavfli bo‘laklarini xavfsizlik koeffitsiyenti bilan aniqlanganda 3.1-jadvaldagi qiymatlardan foydalaniladi. Boshlang‘ich tezlik va tezlanishlar kuzatish yoki avtomobil-laboratoriya yordamida aniqlanadi.
Yangi yo‘l loyiha qilinayotganda xavfsizlik koeffitsiyenti qiymati 0,8 dan kichik bo‘lishi mumkin emas.Ta’mirlash yoki qayta ta’mirlash loyihalarida yo‘l bo‘laklaridagi kuzatiladigan tezlikka bog‘liq ravishda jadvalda keltirilgan xavfsizlik koeffitsiyentlarining qiymatidan kam bo‘lmasligi kerak.
Xavfsizlik koeffitsiyenti grafigi.
6. XULOSA VA TAKLIFLAR. Mening diplom loyixa ishimda “Andijon Shahar Yangi bozor hududida joylashgan Bobur shoh, Muqimiy va Milliy Tiklanish ko‘chalari orqali harakatlanadigan transport vositalari harakati oqimini o‘rganish va tahlil qilish” mavzusi berilgan edi. SHu mavzu asosida men bitiruv oldi amaliyoti va diplom loyixabitiruv malakaviy ishini bajarish davomida Andijon shaxridagi barcha avtomobil yo‘llarining geometrik parametrlari, yo‘ldagi kunlik xarakat jadalligi, chorraxalardagi svetafor ob’ektlarining soni, ularning tsikl davomiyligi va yo‘lning xavfli bo‘laklarini aniqlab olib, shu joyda xavfsizlikni ta’minlash bo‘yicha ilmiy asoslangan texnologik xisobiy natijalarni amalga oshirdim.
Informatsion texnologiyalarning keng kullamda kullanilishi bugungi kunda avtotransport okimini boshqarishda xam o‘zining samaradorligini kursatmokda. Zero bundan zamonaviy yelektron boshqaruv tarmoklarining qo‘llanilishi ba’zi davlatlarda o‘zining kam xarjligi va nisbatan samaradorligi bilan birga kulayligi ishonchliligi va zarur xolatlarda yagona boshqaruv tizimi orkali kerakli maьlumotlarni olish xarakat katnashchilari xakida tegishli axborotni olish tuplash va qayta ishlash kabi kompleks tadbirlari amalga oshirish imkonini beradi.
Transport vositalari okimini oldindan urganish asosida xarakatlanish belgilari va ishoralarini uzgartirish
- detektorlar;
- xarakat okimini oldindan kurib turuvchi manitorlar;
- yo‘l belgilari va svetoforlar orkali tartibga solish mumkin.
Bunday tizimni joriy yetishning iktisodiy va yekologik afzalliklari:
- chorraxalarda tirbandlik oqibatida dvigatel salt rejimida ishlab turish vaktidagi bekorga sarflanayotgan yonilg‘ini tejash;
- ko‘rsatilgan sharoitda yonilg‘ini tejash xisobiga atmosferaga chikarib yuborilishi mumkin bulgan zararli moddalarning mikdorini keskin kamayishi;
- avtotransportning uz yunalishi buyicha tekis va ortikcha zurikishlar kuzg‘alish va keskin tormoz berishga yextiyojining kamayishi xisobiga transmissiya tizimi elementlarining (jumladan avtoshinalar, tormoz tizimi elementlari va x.k.) muddatini uzaytirish;
-yo‘l xarakati qatnashchilari xaydovchi, yo‘lovchi yoki piyoda bulsin uning xarakatlanishiga sarflanayotgan vaktini iktisod kilish, shu bilan birga uning asl ish o‘rnida mutaxasis sifatida o‘ziga, oilasiga, ishlayotgan korxona -tashkilotiga va jamiyatga keltiradigan foydasini yukori samaradorlikka ega bulishimiz mumkin.
Respublikamizning yirik Shaharlarida intellektual transport tizimi kompleksini shakllantirish uchun quyidagi asosiy takliflarni amalga oshirish maqsadga muvofiqdir:
- Respublikamizning yirik Shaharlarida, ayniqsa Toshkent shahridagi avtomobil yo‘llarining o‘tkazish qobiliyatida yetarli darajadagi rezerv mavjudligini va undan foydalanish uchun svetoforli boshqaruv qurilmalarini optimallashtirish zarur;
- yirik Shaharlar yo‘l tizimi elementlari uchun xos bo‘lgan transport oqimlari parametrlarining amplitudasi va tebranishining yuqoriligi mahalliy rostlashlarning imkonsiz ekanligini va boshqaruv miqdorlarini hududiy prognozlashni bevosita yo‘l nazoratchisida amalga oshirish zarur;
- yo‘l harakatining barcha Shaharlar uchun umumiy qonuniyati mavjud emas va svetoforli ob’ektlarni hisoblash va koordinatsiyalash rejalari avtomobil yo‘llarining aniq uchastkalari yuklanishning real holatini inobatga olib amalga oshirish zarur;
- avtomobil yo‘llaridagi tirbandlikning hosil bo‘lishi nafaqat harakat miqdoriga, balki yo‘lning o‘tkazish qobiliyatiga va xarakat tezligining pasayishiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi;
- avtomobil yo‘llaridagi qatnov jarayonini doimiy nazoratni kompьyuterlashtirilgan tizim orqali amalga oshirishning milliy dasturini ishlab chiqish zarur.
Xulosa sifatida shuni alohida ta’kidlash mumkinki, Respublikamiz yo‘l tizimiga bunday yondoshuv yirik Shaharlarining qisqa muddatlarda jahon texnik darajasiga va Shahar infrotuzilmasi rivojlanishining zamonaviy an’analariga mos bo‘lgan yo‘l harakatini boshqarishning moslanuvchan va tejamkor tizimini yaratish imkonini beradi.
