Tushintirish xati

Svetoforlarning konstruktsiyasi.
Svetafor har bittasi ma’lum signalga mo‘ljallangan alohida sektsiyalardan tuziladi. Svetoforning turiga qarab sektsiyalarining konstruktsiyasi har xil bo‘lishi mumkin (shakli, signalining o‘lchami, alomatining xususiyati, nur manbai, tarqatuvchi linzasi va hk.).
Sektsiyalarining umumiy tomoni - har bitta sektsiyadagi alohida korpusda optik moslama bo‘ladi.
7-rasmda bir-biri bilan sim o‘tgan vtulka 1 bilan biriktirilgan svetoforning tuzilishi ko‘rsatilgan. Sektsiya jild po‘lat yoki urilishga chidamli plastmassadan (misol uchun, polistroldan) yasalgan korpus 8, qopqoq 6 va quyoshdan pana qiladigan yarim gardishdan 4 iborat bo‘ladi. Korpusi yengil metall aralashmalaridan ham yasalashi mumkin. Qopqog‘iga 3 aks ettiruvchi 7, rangli tarqatuvchi linza 3, rezina zichlagich xalqa 5 va elektrlampaning qo‘zg‘oluvchi stakanidan 10 iborat bo‘lgan optik qurilma biriktiriladi. Stakandan o‘rnidan jilganda lampa simi aks ettiruvchining fokusiga keladi. Optik qurilma korpusga to‘rtta oyoq 2 bilan biriktiriladi. Yopiq turganda qopqoq ikkita prujinali qulf bilan biriktiriladi. Pastki sektsiyasida elektrga ulanadigan va svetofor ichida elektromontaj uchun taqsimlovchi kolodka 9 o‘rnatilgan. Aks ettiruvchi yerga tutashgan bo‘lishi kerak.
Zamonaviy svetoforlar asosiy svetooptik elementlarni mukammalashtirishga qaratilgan: nur manbai, aks ettirgich linzalar. SHuningdek konstruktsiyaning ishonchliligi va uzoqroq xizmat qilishi borasida ham tadqiqotlar o‘tkazilayapti.
Nur manbaalari. Nur manbai sifatida umumiy va maxsus maqsadga mo‘ljallangan qizish lampalari ishlatiladi. Nur manbai sifatida gazli nur naychalari yoki nurlanuvchi diodlar ishlatiladigan konstruktsiyalar ham bor. Qizish lampasining asosiy kamchiligi - qizish simining fokusga tushishi qiyin, lampa titrashga chidamsiz bo‘ladi. Bundan tashqari, ishlash rejimi o‘ziga xos bo‘lgani uchun ishlash muddati kam (500-800 soat) bo‘ladi.
Maxsus tadqiqotlardan ma’lum bo‘ldiki, qizish simi asosan sim diametri, spiral oralig‘i, elektrga qarshiligi va qizish tezligi bir xil bo‘lmagani uchun kuyadi. Lampaning ishlash muddatini uzaytirish uchun maxsus to‘ldiruvchilar (kripton) ishlatiladi, qizish simini tayyorlash texnologiyasi mukammallashtiriladi, sim tutgichlari ko‘paytiriladi (ba’zan 9-11 ta ham bo‘lishi mumkin). Signal o‘chirilganda simni qizitib turadigan ikkinchi sim o‘tkazilsa lampaning ishlash muddati ancha uzayadi. Fokusga olish nuqtai nazaridan lampa simi bilan tsokol o‘rtasidagi oraliq bir xil bo‘lishi ahamiyatli hisoblanadi. Svetoforlarni ishlatish tajribasidan ma’lum bo‘ldiki, har doim ham lampa aks ettirgichga to‘g‘ri o‘rnatilmaydi, natijada optik mosladagi nur kuchi keskin kamayib ketadi. Ba’zi svetofor konstruktsiyalarida nur manbai sifatida past voltli galogen lampalar ishlatiladi. o‘lchami kichik, nur berishi ko‘p, qizish simi kichkina bo‘lgani uchun bu turdagi lampalar yaxshi fokusga tushadi, lekin qimmat bo‘lgani, kamaytirgich transformator kerak bo‘lgani uchun ko‘p ishlatilmaydi.
Ba’zan svetofor ishonchliligini oshirish uchun bitta signalga bir vaqtda ishlaydigan ikkita lampa ishlatiladi. Buning uchun maxsus aks ettrigich bilan bifokal linza kerak bo‘ladi. Bunday konstuktsiya murakkab, xarajati ko‘p bo‘ladi.

4.53 b rasmda Frantsiyaning «Silek» firmasi ishlab chiqaradigan svetoforlarda nur manbai sifatida ishlatiladigan egilgan gaz nurli naycha ko‘rsatilgan. Naychada qizil, sariq va yashil to‘ldirgich ishlatilgani uchun rangli linza kerak bo‘lmaydi. Naycha nurlanishi uchun 2000 V dan ko‘p quvvat kerak bo‘ladi. SHuning uchun transformator ishlatiladi. Ishlash muddati nisbatan ko‘p bo‘lgani bilan gaz nurli naychalarning nuri qizish lampali svetoforlarga nisbatan 5-6 marta kam bo‘ladi. Bundan tashqari, ularni faqat iqlim mo‘’tadil tumanlarda ishlatish mumkin.

Svetofor linzalari. So‘nggi yillar mamlakatimiz va xorij amaliyotida plastmassa linzali tarqatgichlar ko‘p ishlatilayapti. SHisha linzalardan afzalligi - tayyorlash oson, urilishga, titrashga chidamli, og‘irligi kam (taxminan 3 marta yengil). Ko‘pincha linza tayyorlash uchun shaffofligi yetarli (nur o‘tkazishi 90%), ko‘p vaqt ishlaydigan polikarbonat ishlatiladi.
Tarqatish linzalari nur oqimini makonda tarqatishga mo‘ljallangan. Buning uchun ularning ichida naqshsimon, romb ko‘rinishida, prizmali yoki tomchi ko‘rinishida shakl hosil qilinadi. Linzaning muhim xususiyati - nur tarqalik burchagi hisoblanadi, burchakning eng katta qismida nur kuchi uning o‘qidagi kuchidan ikki marta kam bo‘ladi. Zamonaviy linzalarda bu burchak 5-15° darajada bo‘ladi va ko‘p polosali yo‘llarda signal 100 metrdan ko‘rinishini ta’minlaydi.
Harakatni tartibga solish uchun mo‘ljallangan svetoforlarning linzalari fokusga tushadigan bo‘ladi (tramvay svetoforlari, qaytargiya svetoforlar va hk.).