Elektr zanjirlarini hisoblashdagi asosiy vazifa tokning zanjir tarmoqlarida shunday taqsimlanganligini aniqlashdir. Bu vazifa elektr zanjiri uchun asosiy bulgan Om va Kirxgof qonunlaridan foydalanib hal etiladi. Murakkab elektr zanjirlarining ishlashini tahlil silish va hisoblash uchun Kirxgofning ikkala soniga asoslangan bir nechta usullar ishlab kiritilgan. Ammo konkret sharoitda berilgan elektr zankiri sxemasidagi elementlarning joyla- siljishga (konfiguratsiyasi) ko'ra va masalada so'yilgan sharoit- larga binoan uni saysi usul bilan yechish samarali bo'lsa, o'sha usuldan foydalanish tavsiya etiladi. quyida elektr zanjirlarini hisoblashning amalda keng tartsalgan usullari bilan tanishib chitsamiz. Kirxgofning birinchi va ikkinchi qonunlaridan foydalanib, har qanday murakkablikdagi taqqoslangan elektr zanjiri uchun kerakli tenglamalarni tuzgandan so'ng ularni birgalikda yechib, zarur kattaliklarni (masalan, toklarni) aniqlash mumkin. Berilgan elektr zanjiri uchun Kirxgof qonunlariga asos-lanib tenglamalar tuzishdan avval quyidagi tartib va qoidalarga rioya qilishi lozim: 1.Berilgan elektr zanjiri sxemasini iloji boricha soddalashtirish. 2 Berilgan elektr zanjiri sxemasini mustaqil konturlarga ajratish. 3.Sxemada avvaldan berilgan EYUK kuchlanish va toklarning hamda avvaldan noma'lum bo'lgan toklarning ixtiyoriy shartli musbat yo'nalishini ko'rsatish (tanlash). 4. Sxemadagi har bir berk konturni aylanib chiqishning ixtiyoriy yo'nalishini ko'rsatish (tanlangan yo'nalish bo'yicha tuzilgan tenglamalar o'zaro bog`liq bo'lmasin). 5. Kirxgofning birinchi sonuni bo'yicha p -1 (p — sxemadagi tugunlar soni) hol uchun toklar tenglamasini tuzish, aks holda oxirgi tugun uchun tuzilgan tenglama avvalgilariga bog'liq bo'lib qoladi. 6. Kirxgofning ikkinchi qonuniga ko'ra (o'zaro bog'liq bo`lmagan) K — (p — 1) yetishmovchi tenglamalarni tuzish [ K — noma'lum toklar soni). 7 Kirxgof qonunlari bo'yicha tuzilgan tenglamalar soni sxemadagi tarmoklar soniga teng bo'lishi kerak. Misol tariqasida rasmda ko`rsatilgan elektr zanjirdagi toklarni aniqlaylik (EYUK va qarshiliklar ma'lum, deb faraz qilamiz). Berilgan boshlang'ich sxemani , a soddalashtir- gandan so'ng b dagi sxema hosil bo'ladi Sxemada avvaldan ma'lum bo'lgan EYUK yo'nalishini va aniq- lanishi lozim bulgan toklarning ixtiyoriy musbat yo'nalishi- ni ko'rsatib, Kirxgof qonunlariga ko'ra tenglamalar sistemasini tuzamiz. Tarmoqlar soni uchta bo'lgani uchun tenglamalar soni ham uchta bulishi kerak. Kontur toklari absolyut qiymat jihatdan mustaqil tarmoqlardagi toklarga teng bo'lishi kerak Agar mustaqil tarmoqdagi tokning yo'nalishi (ixtiyoriy olingan) kontur tokining yo'nalishi bilan mos bo'lsa, mustaqil tarmoqdagi tok ishoraga, mos bo'lmasa manfiy ishoraga ega bo'ladi. Sxemada nechta mustaqil kontur bo'lsa, o'shancha tenglama tuzish kerak shunday qilib, ko'rilayotgan sxema uchun Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan quyidagi tenglamalar sistemasini tuzamiz Quyidagi belgilashlarni kiritamiz: Tenglamalar sistemasini umumiy holda quyidagicha yozamiz: Agar zanjirdagi berilgan EYUK (tok) manbalari va qarshiliklari bo'yicha zanjirning tarmoqlaridagi toklar va barcha tugunlari orasidagi kuchlanishlar pasayishini aniqlash mumkin bo'lsa, bunday zanjirni tahlil qilish mumkin, deb hisoblanadi. Agar ixtiyoriy murakkab elektr zanjirdagi ( t + 1)tugunlardan bittasini ajratib olib, uning potentsiali nolga tenglashtirilsa ( Agar bu EYUK manbai bo'lsa, u holda /A ga barcha EYUK larning mazkur EYUK lar ulangan tarmoqlar o'tk`zuvchanlik- lariga ko'paytmasining algebraik yig'indisi kiradi. Eq Gq xosil qilgan tok tugunga sarab yo'nalsa, mazkur ko'paytmaning ishorasi musbat va aksincha yo'nalsa, manfiy buladi. Toklar manbai mavjud bo'lganda l h yig'indining qiymati tarmoqning o'tkazuvchanligiga bog'liq bo'lmaydi (agar A-t^gunga nisbatan yo'nalishini hisobga olganda EYUK ham, tok manbai ham S tugunga tegishli bo'lmasa, unda Ig = 0 bo'ladi).
