Turopereyting

2.2. Mexmonxonalarda yordamchi xizmatlar.
Yordamchi xizmatlar mexmonxona kompleksini ish jarayonini kir yuvish, tikuvchilik, xonalar tozalash xizmati, kupaytirish xizmati, ombor xizmatlari va boshkalarni taklif kilish bilan taʼminlaydi. Kushimcha xizmatlarga pullik xizmatlar kiradi. Ularning tarkibiga sartaroshxonalar, basseyn, sauna, solyariy, aeroport, sport zallari va boshkalar kiradi. Menejment ideal va yagona modeli mavjud emas. Ikki mijozlar extiyojlarini kondirsh uchun kabul kilingan karorlar anik belgilangan boshkaruv ierarxiyasiga suyanadi. Xar bir tijorat korxonasi uchun u mexmonxona, restoran, sayyoxlik tashkiloti bulimidan katʼiy nazar yagona buladi. Fakatgina xamma korxonalar foydalanadigan umumiy konuniyat va unsurlar mavjud. Zamonaviy sharoitda boshkaruv tizimi sodda va egiluvchan, rakobatbardosh bulishi kera. U kuyidagi taʼriflarga ega bulishi kerak:
- boshkaruv darajasining oz mikdordaligi;
- malakali mutaxasislar bilan jamlangan kichik bulimlar;
- mijozlar extiyojlarini kondirishga karatilgan ishlarni tashkil kilish.

Xamma mexmonxonalar anik menejment ierarxiyasiga ega bulib, uning aʼzolari uz mavkeiiga karab anik urin egallaydilar. Ierarxiyaning kuyi k5ismida bevosita ish bilan mashgul odamlar joylashgan. Ularga mexmonxonaning ishlab chikaruvchi xodimlari kiradi. Ular ustidan kup kavatli menejerlar piramidasi boshkaradi.

Menejerlar 3 darajaga bulinadi:
1. Fakatgina bir gurux xodimlar faoliyati ustidan raxbarlik kiluvchi menejerlar. Ular boshka menejerlar faoliyatini nazorat kilmaydilar.
2. Boshka menejerlar faoliyatini boshkaruvchi menejerlar. Ular uta muxim masalalarni yechish usullarini topadilar, rejalar tuzishda katnashadilar.
3. Mexmonxona global maksadlarini kuyish, rivojlanish va ichki kiymatliklar strategiyasini shakllantirish uchun javobgar yukori zveno (bugim) menejerlari. Ular mexmonxona raxbariyati oldida javobgardirlar.
Mexmonxona kaysi faoliyatdan katʼiy nazar menedjerlar ishida 5 asosiy jarayon mavjud. Birinchidan, maksadni belgilaydi va bu maksadga erishish uchun faoliyati zarur bulgan xodimlarga xabar beradi. Ikkinchidan, menedjer faoliyatini taxlil kilish, maksadga erishish uchun karorlar kabul kilishi kabi tashkiliy vazifalarni bajaradi. U muammolarni tashkiliy strukturaga jamlab, ularni yechish uchun xodimlar yigadi. Uchinchidan, kollektiv bilan xar doim alokani saklab turadi. Turtinchidan, korxona ishlovchi xar bir xodimning ishi natijalarni taxlil kiladi, baxolaydi va izoxlaydi. Beshinchidan, xodimlarni shu jumladan uzining usishiga imkon beradi. Yukoridagi jarayonlar bir biri bilan aloka kilganda menedjer xar kanday mexmonxona, sayyoxlik korxonasi faoliyatini unumdor, foyda keltiruvchi kilib boshkarish mumkin. Shunday kilib, umumiy boshkaruv karorlarni kabul kilish uchun javobgarlik boshkaruvi yukori bugimi zimmasida buladi. Bulimlarga uziga xos vazifalarni bajaruvchi bugimlardan iborat buladi. Lekin ular xammasi bitta umumiy maksad uchun – mijozlar extiyo1jini kondirish uchun faoliyat kursatadilar. Bulimlar kuyidagilarga:
- masus ishlab chikarishga (korxona yoki oshxona);
- xizmat kursatish (oksachlar xizmati yoki restoran);
- informatsion xizmat kursatish (bronь kilish, kortьe xizmati) va boshkalarga karatilgan buladi
Korxona kancha yirik bulsa, shuncha tarmoklarga bulingan boshkaruv strukturasiga egadir. Unga asosiy vazifasi nazoratdan iborat bulimlar xam kiradi. Strategiya taalukli umumiy karorlar korxona egalari yoki bosh direktor tomonidan kabul kilinadi. Mexmonxonaning strategik maksadi kurortda xizmat kursatish yoki biznes – sayyoxlarni kabul kilish va ularga xizmat kursatish bulishi mumkin. Bosh direktor bir tomondan korxona egalari va boshkaruv xodimlari urtasida, ikkinchi tomondan korxona mexmonxonalari urtasida vositachidir. Bu vazifani umumiy masalalarni anik boshkaruv karorlarni utkazish deb taʼriflash mumkin. Bundan tashkari, bosh direktor zimmasiga korxonaning faoliyaining umumiy yunalishlari, shu jumladan moliyaviy siyosat utkazish buyicha masalalarni yechish yuklatiladi. Moliyaviy siyosat bu – xodimlar uchun ketadigan xarajatlarni limitini bet aniklash, administrativ va xujalik sotib olish siyosati masalalarni xal etish. Portьe xizmati mexmonxona nomer zaxirasi ustidan nomerlarning bandligi va bush joylar buyicha kartoteka tuzib nazorat kiladi va axborot markazi vazifasini bajaradi. Portьe xizmatidan axborot ikki yunalish buyicha ketadi:
1. Mexmonxonalarda xizmat kursatish turlari, shaxar transporti xakida maʼlumort;
2. Mexmonxona bulimlariga mijozlarning extiyojlari xakida;
Oksochlar xizmatini boshkaruvchi shaxs yashash va xizmat xonalarining tozaligi va tartibiga javob beradi. Bosh oksoch vazifani olib uz kul ostidagilarga topshiradi, shu bilan birga u ijrochi direktor topshirgan administrativ vazifalarni xam bajaradi. Xavfsizlik xizmati mexmonxonadagi tartib va xavfsizlikni taʼminlaydi. Chunki mexmonxona uz mijozlarning xavfsizligi uchun javobgar. Bunda mexmonxona uz xavfsizlik xizmatidan foydalanish mumkin. Moliyaviy xizmat mexmonxonaning moliyaviy taʼminlanishimasalalarni xalk kiladi. Xar bir savdo nuktasidagi kassirlardan, ovkatlanish xizmatlaridan, kartьe xizmatlarida, suvenir kioskalaridan, sport komplekslaridan xisobot oladi. Moliyaviy xizmat yagona moliyaviy xisob yuritadilar, yaʼni savdo nuktalaridan olingan deronod, foyda va zararlar xisobi, ish vaktiga xak tulanadigan xisob – kitob aperatsiyalarini yuritish, tulanadigan bonuslar xamda bir xil xodimlar tomonidan olinadigan choy idishlar xodimlar xizmati – xodimlarni tanlash, ularni joylashtirish, kutarish va malakasini oshirish buyicha xal kiladi. Bu xizmat zimmasiga mexmonxona xodimlarining xar biriga shaxsiy xujjat olib borish yuklatiladi. Sektoriat mexmonxona komplekisini xujjatlar va axborot bilan taʼminlaydi. Umumiy ovkatlanish bulimlari uz ichiga restoran, kafe, bar, banket va konferentsiyalar utkazish zonalari, oshxonani oladi va mexmonxonalarni ovkatlantirish buyicha xizmat kursatadi. Ovkatlanish xizmati raxbari menyu tuzadi, ishlatiladigan kerakli maxsulotlar bilan taʼminlaydi, xizmat kursatuvchi xodimlarni joylari buyicha taksimlaydi, tayyor maxsulot va xizmatlar sifatini nazorat kiladi.
Xizmatdan xar bir bulim uz raxbariga va nomerlarda xizmat kursatish buyicha menejerlarga ega.Restoran menyuga kura mijozlarga xizmat kursatadi. Bunda bevosita mijozlar bilan mulokatda buluvchi metrdotelь va ofitsiantlarning malaksi katta rolь uynaydi. Bufet yoki barda fakt mijozlarni spirtli ichimliklar bilan taʼminlash orkali chikadiyu shuningdek barlarda restoranda isʼemol kilinadigan ichimliklar tayyorlanish mumkin. Bunda bar «Service bar» deyiladi. Oshxonalarda restoran ofitsiantlaridan (mijozlar taklifiga kura) xamda buyurtma buyicha ishlaydigan banket zalidan buyurtmalar tushadi.oshpazlar zarur taomlarni pishiradilar bu bulim raxbarlarning vazifasi taomlarning baxosi va sifatini nazorat kilishdan iborat. Tijorat xisobiga tijorat direktor raxbarlik kilib, u shu bulimning ishi va banketlarida xizmat kursatish ustidan nazorat utkazadi. Tijorat bulimi (marketing bulimi) vakillar kongress tadbirlarning (simpozium yigilishi, prezentatsiya, festevalь va boshkalar) tashkilotchilar bilan mulokatni yulga kuyish, mexmonxona nomerlar zaxirasidan istikbolli foydalanish uchun muzokaralar utkazish, xonalarida majilislar utkazish, uchun moslashtirish masalalarni kal kilish, aloxida gurux mijozlar extiyojlarni urganish xamda boshka bulimlar bilan mulokatda bulishi bilan shugullanadilar. Nomerlar zaxirasi xizmati bilan joriy taʼmirlash xizmati doimiy mulokatda buladi. Bu xizmat nafakat nomerlar zaxirasini va undagi asbob – uskunalarni balki butun mexmonxonani taʼmirlaydilar. Mexmonxonalar xizmat kursatuvchi xodimlarga kuyiladigan talabalarni shartili ravishda 4 guruxga bulish mumkin.
1. Malika, ixtisos (mexmonxonalaridagi xamma darajalar uchun).
1.1 Xamma xizmat kursatuvchi xodimlar professional tayyorgarlikdan utishlari zarur. Tayyorgarlik darajasi ular kursatayotgan xizmatlarga mos bulishi kerak. Bir xodim mexmonxonada yashovchilarning xavfsizligini taʼminlash buyicha tayyorgarlik kurishi boshka xodim ularni umumiy ovkatlantirish xavfsizligi soxasida malakaga ega bulishi kerak.
1.2 Chet tillarni bilish.
1 yulduz darajasidagi mexmonxonalarda kabul kilish va joylashtirish xizmati xodimlar bitta chet tilini bilishlari kifoya.
2 yuulduz darajadagi mexmonxonalarda xam talab shunday.
3 yulduz darajasidagi mexmonxonalarda xamma xodimlar 2 ta chet tilini yoki shu xududga keluvchi mijozlar kuprok gaplashadigan tillarini yetarli darajada.
4 yulduzli mexmonxonalarda xam xuddi shunday talablar kuyiladi lekin tillarni yanada yukori darajada bulishi kerak.
5 yulduzli mexmonxonalarda xamma xodimlar nomida 3 ta chet tilini bilishi va mijozlar bilan erkin gaplasha olishlari kerak.
2. Аxlok, xulk – atvor. Xamma darajadagi mexmonxona xodimlari mexmonxonada mexmondustlik sharoit yaratishni bilishi, mijozning xar bir iltimosni xayrixoxli bilan bajarishga tayyor bulishi, yashovchilar bilan mulokatda vazmin va sabr – tokatli bulishlari zarur.
3. Meditsina (tibbiy) talablar. Xamma darajadagi mexmonxonalarning xodimlari vakti – vakti bilan tibbiy kurikdan utishlari va bu xakida tegishli sertifikat olishlari kerak.
4. Uniforma. Xamma darajadagi mexmonxonalarning mijozlar bilan mulokatda buluvchi xodimlari xar doim formali kiyim kiyishlari kerak. Formali kiyim doimo toza va yaxshi kurinishda bulishi kerak. Formali kiyim bilan birga xar bir xodim uz ismi, familiyasi yozilgan shaxsiy znachok takib yurishi kerak. Xamma mexmonxona komplekslarda xodimlarning dam olishi va ovkatlanishi uchun aloxida sharoitlar yaratilgan bulishi kerak. Bu sharoitlarning xajmi xodimlar mikdoriga mos kelishi kerak.
Mexmonxona kompleksiga xizmat kursatuvchi, ovkatlantirishi korxonalarning xodimlariga kuyiladigan umumiy talablar.
1. Tovar, ofitsiant va nitrometrdotelь malaka tekshiruvlar va testlar natijalariga kura konkurs asosida kabul kilinadi.
2. Metrdotelь, ofitsiantlar, borish bittadan kam bulmagan yevropa tillarini bilishlari kerak. Guruxga xar xil tillarni biluvchi ofitsiantlar xam kushiladi.
3. Muntazam ravishda 5 yilda 1 marta ishlab chikarish, xizmat kursatish, administrativ, boshkaruv, texnik xizmati xodimlari malaka darajasini tekshirish natijasida kayta attestatsiyadan utkaziladi.
4. Xar 3 yilda sayyoxlik korxonasining xodimlarini malakani oshirish kurslarida maxsus dastur byicha kayta prfessional tayyorgarlikda utkazilishi zarur.
5. Xamma xodimlar formali, maxsu yoki sanitar kiyim va poyafzal kiyib yurishlari kerak. Kiyim shu korxonada urnatilgan muomila buyicha, toza va yaxshi xolatda bulishi kerak.
6. Xamma ovkatlanish, xurmatdagi sayyoxlarga xizmat kursatuvchi xodimlar formali kiyim bilan birga mexmonxona belgisi, xodimning manbasi, familiyasi va ismi yozilgan znachok takib yurish kerak.
7. Metrdotelьning kiyim boshkalarda rasmiy bezagi bilan ajralib turadi. Fark yoki smoking kiygan bulishi xam mumkin.
8. Xizmat kursatuvchi xodimlarning tashki kurinishi tartibli, ozada bulishi kerak.
9. Mexmonxonalarga xizmat kursatuvchi xodimlar ularga nisbatan odobli, eʼtiborli va sermulozamatli bulishi kerak.
10. Xodimlar ish joylarida boshka ishlar bilan shugillanishlari mumkin emas.
11. Oshxona, texnik xizmat va yordamchi xizmat xodimi mijozlarning xonalarida sanitar va maxsus kiyimda kurinmasliklari kerak, agar bevosita vazifalarni bajarmayotgan bulsalar.
Nizom xodisa yuz berganda xodim darxol navbatdagi administratorchi, metrdotelьni yoki korxona direktor chakirishi lozim.
Kanchalik kizik bulmasin, lekin kupchilik uchun butun tatilni magazinlarida xarid kilib utkazish uchun safarga chikish oddiy xoldir. Xodimlar u yoki bu mamlakatga kilingan tashrifini eslatib turadi. Xar bir mamlakat u yoki bu narsani ishlab chikarishi bilan ajralib turadi. Shotlandiya – aviatorlar, Meksika – sombrero, Irlandiya – odelo, Frntsiya – duxi.
«Daydilik» bu xolda – sarguzashtlar inson zoti instinktlar ishtiyoki utirmasdan, uni bir joyda yegiliklarni kidirishga undaydi. Ilgari kup safar kilish jamiyat tomonidan ragbatlantirmasdi. Lekin yevropalik axoli bundan mustasno. Garbiy nemislar Аvstraliyaga tashrif buyurivchilarning 86% ini tashkil kiladi. Uning yana Yugoslaviya, Italiya va Ispaniyaga xam tez – tez sayyoxat kiladilar.
Аmerikaliklar asosan tapʼlim dasturlari buyicha sayyoxat kilishni xush kuradilar. Uning Rim, Аmsterdam «Parijni afzal kuradilar». Lekin sayyoxlarning xam kupayishi kutilmokda. Salomatlikni yaxshilash uchun sayyoxat, insonlar salomatligini yaxshilash va xayotni uzaytirish maksadida suv zaxiralari mavjud kurortlariga, dengiz buyicha sayyoxat kiladilar. Kup mexmonxonalar xam uz xizmatlar tarkibiga balchikli va mineral vannalar kuyilgan. Bilim olish uchun sayyoxat kilish, sayyoxatlar insonga yangi bilimlarga ega bulish istagini kolirishga imkon beradi. Yevropada dam oluvchi amerikaliklarning kup kismini maktab ukituvchilari tashkil kiladi. Talablar yolgiz uzlari yaʼni univesitet xomiylik kiladigan guruxlar bilan yevropa buylab sayyoxat kiladilar. Аmerikaliklarni Yevropa doimo uziga jalb kilgan. Ular xar birining avlodi yevropadan yangi yer izlab va din erkinligi maksadida amalga oshib utgan deb uylaydi. Ispaniyada sayyoxlar korridada katnashishlari Frantsiyada inkodromlarda pul sarflaydilar. Аzart uchun sayyoxat kilish azart uyinlariga kizikishni tavakkal kilishga intilishi xar kanday madaniyatda u xox oddiy xox murakkab bulsin uchratish mumkin. Kupchilik uchun tavakkal kilish xuddi narkotikka boglangandek ishkiboz buladilar. Аtlantik – Siti, Los – Vegas kabi joylarda ishkiboz uynchilarga xayotdagi bir xillikda talaffus kiladilar. Los – Vegas yilga 14 mln. sayyoxlar jalb kiladi.
Salomatlikni yaxshilash uchun sayoxat, insonlar salomatligini yaxshilash va xayotini uzaytirish maksadida suv zvxiralari mavjud kurortlarga, dengiz buyicha sayoxat kiladilar. Kup mexmonlar xam uz xizmatlar tarkibiga balchikli va mineral vannalar kuyilgan. Bilim olish uchun sayoxat kilish, sayoxatlar insonga yangi bilimlarga ega bulish istagini koldirishga imkon beradi. Yevropa dam oluvchi amerikaliklarning kup kismini maktab ukituvchilari tashkil kiladi. Talabalar yolgiz uzlari yaʼni univesitet xomiylik kiladigan guruxlar bilan yevropa buylab sayoxat kiladilar.