Turkmen dilinin

i 

sesi 

ü,y 

sesi- 

u,  e 

sesi-ö, 

a 

sesi-o ýaly  dodak 

öwüşginini alýar.

Diýmek,  owazyň  biri  beýlekisinden  tapawutlanýan  16  sany  çekimli 

fonema  öwrülmeginde 

dilimiz  we 

dodaklarymyz  goşmaça  artikuýasiýa 

berýändir.

Çekimsiz  sesler  sap  galmagaldan  ýa-da  galmagal  bilen  owazyň 

gatyşmagyndan döreýärler.  Diýmek,  çekimsizlerde galmagalyň dörän ýeri esasy 

artikulýasiýadyr.

F,b,w,m 

sesleri galmagalyň dörän ýeri boýunça 

dodak çekimsizleri:  t, d,

 

s, z, 

ş, 

ç, j 

bolsa 

dilujy çekimsizler 

atlandyrylýar.

Y,  r,  1,  n,  ň,  m,  w 

seslerini  hasyl  etmäge  owaz  perdeleri-de  gatnaşýar. 

Düzüminde

galmagaldan  owazyň  artykmaçlygy  üçin,  soňlary  dymyk 

k,  p,  t,  ç

 

seslerine gutaran

sözlere 

-rak/-räk,-ýar/-ýär 

goşulmalary  goşulanda,  dymyklar  degişli 

açyk çekimsizlere öwrülýärler.

Sesiň emele gelen ýerine 

artikulýasiýanýň orny 

diýilýär.

Dar,giň,  dodak  çekimlileri,  dilujy,  dilorta,  dilardy,  çekimsizler,  agyz 

ýolly,  burun  ýolly  çekimsizler...ýaly  adalgalardan  gömüşi  ýaly,  sesler,  adatça, 

gep organlarynyň işi, artikulýasiýanyň omy boýunça häsiýetlendirilýär.

»  Seslere 

häsiýetnama 

berlende  öňürti  esasy  artikulýasiýanyň,soňra 

goşmaça  artikulýasiýanyň  omy  görkezilýär.  Meselem,  a:r,  ä:r  sözlerinde 

a,ä

 

sesleri: çekimli,

uzyn çekimli, aşaky galyş (giň), dodaklanmadyk çekimlilerdir.