TÜRKİye cumhuriyeti ankara üNİversitesi

Anksiyete grubu Beck Anksiyete puanının (X=41.37; S=7.67) karşılaştırma grubu puanından (X=6.90; S=4.70) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=27.12, p<.001); anksiyete grubu Kişilerarası Tarz puanının (X=144.64; S=38.14) karşılaştırma grubu puanından (X=106.884; S=21,0) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=5.72, p<.001); anksiyete grubu KSE puanının (X=117.85; S=36.80) karşılaştırma grubu puanından (X=26.14; S=17.87) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=13.18, p<.001); anksiyete grubu Kendilik Algısı puanının (X=64.64; S=15.85) karşılaştırma grubu puanından (X=88.37; S=15.22) anlamlı düzeyde daha düşük olduğu (t=-7.23, p<.001); anksiyete grubu Öfkeyle İlgili Davranışlar puanının (X=48.33; S=11.98) karşılaştırma grubu puanından (X=33.83; S=7.47) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=6.71, p<.001) ve anksiyete grubu Kişilerarası Öfke puanının (X=48.33; S=11.98) karşılaştırma grubu puanından (X= 140.35; S=38.33) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=4.36, p<.001) görülmektedir.

Tablo 3.14. Anksiyete Bozukluğu Yaşayan ve Yaşamayan Grupların Öfke, Kişilerarası İletişim Tarzı, Kendilik Algısı Alt Ölçek Puanları Açısından Karşılaştırılması

		Anksiyete		Karşılaştırma
DEĞİŞKENLER		Grubu		Grubu
		N=59		N=60
		X	S	X	S	t
Kişilerarası Tarz Alt Ölçekleri	Baskın Tarz	27.08	9.83	20.01	4.88	4.57***
	Kaçınan Tarz	26.58	8.35	19.73	5.20	4.87***
	Öfkeli Tarz	26.09	8.30	18.32	4.70	5.72***
	Duyarsız Tarz	27.51	7.25	21.60	5.90	4.45***
	Manipülatif Tarz	25.06	7.42	19.61	4.83	4.37***
	Alaycı/Küçümseyici Tarz	9.73	3.93	7.70	2.53	3.10**
Öfkeyle İlişkili Dav. Alt Ölçekleri	Saldırgan Davranışlar	32.36	10.36	22.07	5.7	5.76***
	Sakin Davranışlar	32.20	8.14	31.89	6.58	.20
	Kaygılı Davranışlar	15.66	3.44	11.68	2.71	6.32***
Kişilerarası Öfke Alt Ölçekleri	İntikam Tepkileri	66.93	25.6	45.54	14.85	4.83***
	Pasif Agresif Tepkiler	32.78	8.79	27.30	7.54	3.06**
	İçedönük Tepkiler	34.69	8.00	28.79	5.64	4.21***
	Umursamaz Tepkiler	6.44	3.16	7.10	3.38	-.98
	Yaşam Doyumu	12.74	2.83	8.54	1.60	9.201***
	Kişilerarası İlişki Memnuniyeti	13.83	3.30	10.55	2.31	5.780***

**p<.01, ***p<.001

Kişilerarası İlişki Tarzı alt ölçeklerine bakıldığında, anksiyete grubu Baskın Tarz puanının (X=27.08; S=9.83) karşılaştırma grubundan (X=20.01; S=4.88) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=4.57; p<.001), anksiyete grubu Kaçıngan Tarz puanının (X=26.58; S=8.35) karşılaştırma grubundan (X=19.73; S=5.20) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=4.87; p<.001), anksiyete grubu Öfkeli Tarz puanının (X=26.09; S=8.30) karşılaştırma grubundan (X=18.32; S=4.70) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=5.72; p<.001), anksiyete grubu Duygudan Kaçınan Tarz puanının (X=27.51; S=7.25) karşılaştırma grubundan (X=21.60; S=5.90) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=4.45; p<.001), anksiyete grubu Manipülatif Tarz puanının (X=25.06; S=7.42) karşılaştırma grubundan (X=19.61; S=4.83) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=4.37; p<.001) ve anksiyete grubu Küçümseyici Tarz puanının (X=13.83; S=3.30) karşılaştırma grubundan (X=7.70; S=2.53) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=5.780; p<.001) görülmektedir.

Öfkeyle İlgili Davranışlar alt ölçeği puanları değerlendirildiğinde, anksiyete grubu Saldırgan Davranışlar Puanının (X=32.36; S=10.36) karşılaştırma grubundan (X=22.07; S=5.7) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=5.76; p<.001) ve anksiyete grubu Kaygılı Davranışlar puanının (X=15.66; S=3.44) karşılaştırma grubundan (X=11.68; S=2.71) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=6.32; p<.001) görülmektedir. Sakin Davranışlar için gruplar arasında anlamlı bir farklılaşma bulgulanmamıştır.

Kişilerarası Öfke ölçeğinin alt ölçeklerine bakıldığında, anksiyete grubu İntikam Tepkileri puanının (X=66.93; S=25.6) karşılaştırma grubundan (X=45.54; S=14.85) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=4.83, p<.001), anksiyete grubu Pasif Agresif Tepkiler puanının (X=32.78; S=8.79) karşılaştırma grubundan (X=27.30; S=7.54) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=3.06, p<.01) ve anksiyete grubu İçedönük Tepkiler puanının (X=34.69; S=8.00) karşılaştırma grubundan (X=28.79; S=5.64) anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu (t=4.21, p<.01) görülmektedir. Umursamaz Tepkiler için araştırma ve karşılaştırma grubu arasında anlamlı bir farklılaşma bulgulanmamıştır.

Anksiyete grubu Yaşam Doyumu puanı (X=12.74; S=2.83) karşılaştırma grubu Yaşam Doyumu puanından (X=8.54; S=1.60) anlamlı düzeyde daha yüksek bulgulanmıştır (t=9.201; p<.001). Ayrıca anksiyete grubu Kişilerarası İlişki Memnuniyeti puanı da (X=13.83; S=3.30) karşılaştırma grubu Kişilerarası İlişki Memnuniyeti puanından (X=10.55; S=2.31) anlamlı düzeyde daha yüksek bulunmuştur (t=5.78; p<.001).

3.2.3. Anksiyete Bozukluğu Yaşayan ve Yaşamayan Bireylerde Anksiyeteyi Yordayan Değişkenler

Anksiyete bozukluğu yaşayan ve yaşamayan bireylerde Kişilerarası Tarz, Kişilerarası Öfke, Öfkeyle İlgili Davranışlar ve Kendilik Algısı toplam puanlarının yaşanılan anksiyete üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla Hiyerarşik Regresyon Analizi uygulanmıştır. Yordayıcı değişkenler olarak demografik değişkenler (yaş, eğitim, gelir, medeni durum), Öfkeyle İlgili Davranışlar toplam puanı, Kişilerarası Öfke Ölçeği toplam puanı, Kişilerarası İletişim Tarzı ölçeği toplam puanı, Kendilik Algısı toplam puanı ve bağımlı değişken olarak ise Anksiyete ölçeği toplam puanı alınmıştır. Regresyon analizi sonuçları Tablo 3.15’de verilmiştir.

Tablo 3.15. Anksiyete Bozukluğu Yaşayan ve Yaşamayan Grupta Toplam Puanların Yaşanan

Anksiyete Üzerindeki Etkisi

Grup	Değişken	R	R^2	R^2Değ	Beta	t	Hata vary.	F değ.	F
Anksiyete Grubu	Cinsiyet	.48	.23	.226	.476	2.41**	4.117 (1.20)	5.851*	5.851*
	Öfkeyle İlgili Davranışlar	.57	.33	.102	.338	1.695	.167 (2.19)	2.874	4.637*
	Kişilerarası Öfke	.58	.33	.003	.085	.306	.066 (3.18)	.094	2.975
	Kişilerarası İlişki Tarzı	.62	.38	.049	.355	1.164	.065 (4.17)	1.355	2.614
	Kendilik Algısı	.70	.50	.117	-.458	-1.927	.189 (5.16)	3.713	3.167*
Karşılaştırma Grubu	Gelir Durumu	.50	.25	.246	-.496	-2.91*	2.283 (1.26)	8.485**	8.48**
	Öfkeyle İlgili Davranışlar	.53	.28	.035	.187	1.102	.137 (2.25)	1.215	4.885*
	Kişilerarası Öfke	.53	.28	.002	.044	.225	.056 (3.24)	.051	3.150*
	Kişilerarası İlişki Tarzı	.55	.30	.019	.147	.786	.055 (4.23)	.619	2.480
	Kendilik Algısı	.55	.30	.001	.046	.216	.136 (5.22)	.047	1.911

* p<.05, **p<.01

Tablo 3.15’de görüldüğü gibi, anksiyete bozukluğu olan grupta, birinci adımda, denkleme blok halinde alınan demografik değişkenlerden (yaş, medeni durum, eğitim ve gelir düzeyi), cinsiyet değişkeninin anksiyete düzeyi üzerinde yordayıcı gücü olduğu (R² değişim=.226, F(1,20)=5.851; p<05) ve bu değişkenin açıkladığı varyansın %23 olduğu bulunmuştur. Denkleme ikinci adımda alınan Öfkeyle İlgili Davranışlar toplam puanının tek başına anksiyete düzeyi üzerinde yordayıcı gücünün olduğu (R² değişim=.102, F(2,19)=4.637; p<.05) ancak yordamaya bağımsız katkısının olmadığı (t=1.695, p>.05) ve cinsiyet değişkeni ile birlikte açıkladığı varyansın %33 olduğu görülmektedir. Denkleme üçüncü adımda alınan Kişilerarası Öfke Ölçeği toplam puanın anksiyete düzeyi üzerinde tek başına yordayıcı gücünün olmadığı ancak diğer iki değişkenle birlikte denkleme girdiği bulgulanmıştır (R² değişim=.003, F(3,18)=2.975; p>.05). Cinsiyet, Öfkeyle İlgili Davranışlar ve Kişilerarası Öfke değişkenlerinin birlikte açıkladıkları varyansın %26 olduğu görülmektedir. Dördüncü adımda denkleme alınan Kişilerarası İlişki Tarzı toplam puanının anksiyete düzeyi üzerinde tek başına yordayıcı gücünün olmadığı ancak diğer üç değişkenle birlikte denkleme girdiği bulgulanmıştır (R² değişim=.049, F(4,17)=2.614; p>.05). Kişilerarası İlişki Tarzı ve diğer üç değişkenin birlikte açıkladıkları varyansın %38 olduğu görülmektedir. Beşinci adımda denkleme alınan Kendilik Algısı değişkeninin anksiyete düzeyi üzerinde tek başına yordayıcı gücünün olduğu (R² değişim=.117, F(5,16)=3.167; p<.05) ve diğer dört değişkenle birlikte açıkladıkları varyansın %50 olduğu görülmektedir. Regresyon analizi sonucunda cinsiyet, Öfkeyle İlgili Davranışlar, Kişilerarası Öfke, Kişilerarası İlişki Tarzı ve Kendilik Algısı değişkenlerinin birlikte anksiyete üzerinde yordayıcı güçlerinin olduğu ve açıkladıkları varyansın %50 olduğu bulgulanmıştır.

Karşılaştırma grubunda, birinci adımda denkleme blok halinde alınan demografik değişkenlerden (yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim ve gelir düzeyi), gelir düzeyinin anksiyete düzeyi üzerinde yordayıcı gücünün olduğu (R² değişim=.246, F(1,26)= 8.485; <.01) ve bu değişkenin açıkladığı varyansın %25 olduğu bulunmuştur. Denkleme ikinci adımda alınan Öfkeyle İlgili Davranışlar toplam puanının tek başına anksiyete düzeyi üzerinde yordayıcı gücünün olduğu (R² değişim=.035, F(2,25)=4.885; p<.05) ve gelir durumu ile birlikte açıkladığı varyansın %28 olduğu görülmektedir. Denkleme üçüncü adımda alınan Kişilerarası Öfke Ölçeği toplam puanının anksiyete düzeyi üzerinde tek başına yordayıcı gücünün olduğu (R² değişim=.002, F(3,24)=3.150; p<.05) diğer iki değişkenle birlikte açıkladıkları varyansın %28 olduğu görülmektedir. Dördüncü adımda denkleme alınan Kişilerarası İlişki Tarzı toplam puanının anksiyete düzeyi üzerinde tek başına yordayıcı gücünün olmadığı ancak diğer üç değişkenle birlikte denkleme girdiği bulgulanmıştır (R² değişim=.019, F(4,23)=2.480; p>.05). Gelir durumu, Öfkeyle İlgili Davranışlar, Kişilerarası Öfke ve Kişilerarası İlişki Tarzının birlikte açıkladıkları varyans %30 olarak bulgulanmıştır. Beşinci adımda denkleme alınan Kendilik Algısı değişkeninin anksiyete düzeyi üzerinde tek başına yordayıcı gücünün olmadığı ancak diğer dört değişkenle birlikte denkleme girdiği bulgulanmıştır (R² değişim=.001, F(5,22)=1.911; p>.05). Gelir durumu, Öfkeyle İlgili Davranışlar, Kişilerarası Öfke, Kişilerarası İlişki Tarzı ve Kendilik Algısının birlikte açıkladıkları varyansın %30 olduğu görülmektedir. Regresyon analizi sonucunda gelir durumu, Öfkeyle İlgili Davranışlar, Kişilerarası Öfke, Kişilerarası İlişki Tarzı ve Kendilik Algısı değişkenlerinin birlikte anksiyete üzerinde yordayıcı güçlerinin olduğu ve açıkladıkları varyansın %30 olduğu bulgulanmıştır.

Anksiyete bozukluğu yaşayan ve yaşamayan bireylerde toplam puanlar için yapılan regresyon analizlerinden sonra yaşanan anksiyete üzerinde hangi alt ölçek puanlarının yordayıcı güçlerinin olduğunu belirlemek amacıyla Hiyerarşik Regresyon Analizi uygulanmıştır. Yordayıcı değişkenler olarak demografik değişkenler (yaş, eğitim, gelir, medeni durum), Öfkeyle İlgili Davranışlar ölçeği alt ölçek puanları (Saldırgan Davranışlar, Sakin Davranışlar ve Kaygılı Davranışlar), Kişilerarası Öfke Ölçeği alt ölçek puanları (İntikama Yönelik Öfke Tepkileri, Pasif Agresif Öfke Tepkileri, İçedönük Öfke Tepkileri, Umursamaz Öfke Tepkileri), Kişilerarası İletişim Tarzı alt ölçek puanları (Baskın Tarz, Kaçıngan Tarz, Öfkeli Tarz, Duygudan Kaçınan Tarz, Manipülatif Tarz, Alaycı Tarz), Kendilik Algısı puanı, Yaşam Doyumu ve Kişilerarası İlişki Memnuniyeti puanları ve bağımlı değişken olarak Anksiyete ölçeği toplam puanı alınmıştır. Analiz sonuçları Tablo 3.16’da verilmiştir.

Tablo 3.16. Anksiyete Bozukluğu Yaşayan ve Yaşamayan Grupta Alt Ölçek Puanların

Yaşanan Anksiyete Üzerindeki Etkisi

Grup	Değişken	R	R^2	R^2Değ	Beta	t	Hata vary.	F değ.	F
Anksiyete Grubu	Cinsiyet	.61	.37	.374	.612	2.995**	3.968 (1.15)	8.967 **	8.967**
	Sakin Davranışlar	.79	.62	.246	.498	3.007**	.230 (2.14)	9.044**	11.410***
	Kendilik Algısı	.8	.64	.021	-.175	-.861	.142 (3.13)	.742	7.714**
	Yaşam Doyumu	.8	.64	.001	.057	.216	.731 (4.12)	.047	5.373**
	Kişilerarası İlişki Memnuniyet	.89	.79	.149	.702	2.806*	.630 (5.11)	7.873*	8.334**
Karşılaştırma Grubu	Gelir Durumu	.47	.22	.222	-.471	-2.559*	1.983 (1.23)	6.546*	6.546*
	Kendilik Algısı	.48	.23	.010	-.100	-.533	.096 (2.22)	.284	3.313
	Yaşam Doyumu	.52	.27	.038	-.220	-1.049	.729 (3.21)	1.100	2.585
	Kişilerarası İlişki Memnuniyet	.55	.30	.035	-.218	-1.009	.496 (4.20)	1.018	2.195

*p<.05, **p<.01, ***p<.001

Tablo 3.16.’da görüldüğü gibi, anksiyete bozukluğu olan grupta, birinci adımda denkleme blok halinde alınan demografik değişkenlerden cinsiyetin anksiyete düzeyi üzerinde yordayıcı gücünün olduğu (R² değişim=.374, F(1,15)=8.967; p<.01) ve bu değişkenin açıkladığı varyansın %37 olduğu görülmektedir. İkinci adımda denkleme blok halinde alınan Öfkeyle İlgili Davranışlar alt ölçeği değişkenlerinden Sakin Davranışların anksiyete üzerinde yordayıcı gücünün olduğu (R² değişim=.246, F(2,14)=11.410; p<.001) ve cinsiyet değişkeni ile birlikte açıkladığı varyansın %62’ye ulaştığı görülmektedir. Üçüncü adımda denkleme blok halinde alınan Kişilerarası Öfke alt ölçekleri değişkenleri ve dördüncü adımda denkleme blok halinde alınan Kişilerarası İlişki Tarzı alt ölçek değişkenlerinin anksiyete üzerinde yordayıcı güçlerinin olmadığı bulgulanmıştır. Beşinci adımda denkleme alınan Kendilik Algısı değişkeninin anksiyete üzerinde yordayıcı gücünün olduğu (R² değişim=.021, F(3,13)=7.714; p<.01) ancak tek başına yordamaya bağımsız katkısının olmadığı (t=-.861, p>.05) bulunmuştur. Kendilik Algısının diğer iki değişkenle birlikte açıkladığı varyans %64’dür. Altıncı adımda denkleme alınan Yaşam Doyumu değişkeninin anksiyete üzerinde yordayıcı gücünün olduğu, (R² değişim=.001, F(4,12)=5.373; p<.01), ancak bu değişkenin tek başına yordamaya bağımsız katkısının olmadığı bulunmuştur (t=.216, p>.05). Yaşam doyumu değişkeninin diğer üç değişkenle birlikte açıkladığı varyans %64 olarak bulunmuştur. Yedinci adımda denkleme alınan Kişilerarası İlişki Memnuniyeti değişkeninin anksiyete üzerinde yordayıcı gücünün olduğu (R² değişim=.149, F(5,11)=8.334; p<.001) ve diğer dört değişkenle birlikte açıkladığı varyansın %79’a ulaştığı görülmektedir.

Anksiyete bozukluğu yaşamayan grupta, birinci aşamada denkleme alınan demografik değişkenlerden gelir durumunun anksiyete üzerinde yordayıcı gücünün olduğu (R² değişim=.222, F(1,23)=6.546; p<.01) ve bu değişkenin açıkladığı varyansın %22 olduğu bulunmuştur. İkinci adımda blok halinde denkleme alınan Öfkeyle İlgili Davranışlar alt ölçeği değişkenlerinin, üçüncü adımda blok halinde denkleme alınan Kişilerarası Öfke alt ölçekleri değişkenlerinin ve dördüncü adımda denkleme blok halinde alınan Kişilerarası Tarz ölçeği alt ölçekleri değişkenlerinin anksiyete üzerinde yordayıcı güçlerinin olmadığı bulgulanmıştır. Beşinci adımda denkleme alınan Kendilik Algısı değişkeninin anksiyete üzerinde tek başına yordayıcı gücünün olmadığı (R² değişim=.010, F(2,22)=3.313; p>.05 ) ancak gelir durumu ile birlikte denkleme girdiği bulunmuştur. Gelir durumu ve Kendilik Algısının birlikte açıkladığı varyans %23 olarak bulunmuştur. Altıncı adımda denkleme alınan Yaşam Doyumu değişkeninin anksiyete üzerinde tek başına yordayıcı gücünün olmadığı (R² değişim=.038, F(3,21)=2.585; p>.05) ancak gelir durumu ve Kendilik Algısı ile birlikte denkleme girdiği bulunmuştur. Gelir durumu, Kendilik Algısı ve Yaşam Doyumu değişkenlerinin birlikte açıkladıkları varyans %27’dir. Yedinci adımda denkleme alınan Kişilerarası İlişki Memnuniyeti değişkeninin anksiyete üzerinde tek başına yordayıcı gücünün olmadığı (R² değişim=.035, F(3,21)=2.195; p>.05) ancak diğer üç değişkenle birlikte denkleme girdiği bulgulanmıştır. Kişilerarası İlişki Memnuniyeti ve diğer üç değişkenin birlikte açıkladıkları varyans %30 olarak bulunmuştur.