TÜRKÇE – DİLBİLGİSİ kelime (sözcük)

14. UZUN ÇİZGİ ( ─ )

 

Karşılıklı konuşmalarda konuşmanın ve konuşmacının değiştiğini belirtmek için cümlelerin başında (satır başında) kullanılır. Konuşma çizgisi de denir.

 

Şinasi Halil Bey'e baktı ve:

─Bu mektup sana, dedi.

─Bana mı, kimden?

─Evden olacak!

─Evden? Ne münasebet?

Şinasi Bey mektubu aldı. Saide'nin yazısı ile şu satırları okudu:

...

 

Büyük nine sordu:

─Okuduğun ne, kızım?

─Bir roman.

─Neden bahsediyor?

─Hiç.

Büyük nine tekrar daldı.

 

Oyunlarda uzun çizgi, konuşanın adından sonra da konabilir:

 

Büyük nine ─ Okuduğun ne, kızım?

Kız ─ Bir roman.

Büyük nine ─ Neden bahsediyor?

Kız ─ Hiç.

Büyük nine tekrar daldı.

 

Konuşmalar tırnak içinde verildiği zaman konuşma çizgisi kullanılmaz.

 

 

15. Eğik Çizgi ( / )

 

„Şiirlerden alıntı yapıldığında, yan yana yazılan mısraları ayırmak için kullanılır:

 

Yüzükoyun yatma diyor annem / Yatar mıyım hiç, / İster miyim / Yüzümün / Koyun olduğunu? (FHD)

 

„Adreslerde apartman ve daire numaralarıyla semt ve şehir isimleri arasına konur:

 Altay Sokağı, Nu: 21/6

Kurtuluş/ANKARA

 

„Dil bilgisinde eklerin ünlü ve ünsüz uyumlarına göre aldıkları farklı şekillerini göstermek için kullanılır:

 -a / -e, -an / -en, -madan / -meden, -dı / -di / -du / -dü / -tı / -ti / -tu / -tü

 

„Matematikte bölme işareti olarak kullanılır:

  125/5=25

 

„Bilgisayar ve internet dilinde eğik çizgi olarak //, / ve \ işaretleri kullanılmaktadır.

 

 

16. Denden işareti ( " )

 

Bir yazıdaki maddelerin sırlanmasında veya bir çizelgede alt alta gelen aynı sözlerin veya söz gruplarının tekrar yazılmasını önlemek için kullanılır.

 

a. Etken fiil

b. Edilgen "

c. İşteş "

d. Dönüşlü "

 

 

ÜNLEMLER
1. ASIL ÜNLEMLER

Seslenme Ünlemleri

Duygu Ünlemleri

2. ÜNLEM DEĞERİ KAZANMIŞ KELİME ve SÖZLER

 

 

ÜNLEMLER

 

Aniden ortay çıkan duyguların etkisiyle ağızdan bir çırpıda çıkan, bu duyguları daha etkili anlatmaya yarayan kelimelerdir veya sözlerdir.

 

Bu kelimelerin yanında dilek, emir, tehdit gibi anlamlar taşıyan kelimeler, cümleler ve yansımalar da ünlem değeri kazanabilir.

 

Bu bakımdan ünlemler ikiye ayrılabilir:

 

1. ASIL ÜNLEMLER

 

Asıl görevi ünlem olan kelimelerdir. Başka görevlerde kullanılamazlar. Seslenme veya duygu anlatırlar.

 

Seslenme Ünlemleri

 

Ey Türk Gençliği! Hey! Biraz bakar mısın?

Bre melûn! Ne yaptın? Hişt! Buraya gel!

Şşt! Sus bakayım!

 

Bunların yanında adlar ve özel adlar da seslenme ünlemi olarak kullanılabilir.

 

Anne! Hemşehrilerim! Tanrım! Mehmet!

 

Duygu Ünlemleri

 

Ee, yeter artık! Aa! Bu da ne? Ah, ne yaptım!

Eh! Fena değil. Ay, elim! itme ha!

Hah, şimdi oldu! Hay Allah! Vah zavallı!

Vay sersem! Aman dikkat! Eyvah! Geç kaldım!

İmdat! Boğuluyorum!

 

2. ÜNLEM DEĞERİ KAZANMIŞ KELİME ve SÖZLER

 

Anlamlı kelimelerin bazılarına vurgu ve tonlama yoluyla ünlem değeri kazandırılabilir. Bunlar da duygu ya da seslenme anlatır.

 

Komşular! Babacığım! Simitçi! Çok ilginç!

Ne kadar güzel! Çabuk eve git! Ne olur yardım et! Çık dışarı!

 

Yansıma kelimelerin hemen hemen tümü ünlem olarak kullanılabilir.

 

Şır! Çat! Güm! Hav! Miyav! Tıs!

 

 

BAĞLAÇLAR

Tanım

Özellikleri

BAĞLAÇ ÇEŞİTLERİ

a. Sıralama Bağlaçları

b. Eşdeğerlik Bağlaçları

c. Karşılaştırma Bağlaçları

d. Karşıtlık Bağlaçları

e. Gerekçe Bağlaçları

f. Özetleme Bağlaçları

g. Pekiştirme Bağlaçları

h. “de, ki, ise” bağlaçları

YAPI BAKIMINDAN BAĞLAÇLAR

1. Basit Bağlaçlar

2. Türemiş Bağlaçlar

3. Birleşik Bağlaçlar

4. Öbekleşmiş Bağlaçlar

 

 

 

BAĞLAÇLAR

 

Tanım

 

Tek başına anlamı olmayan, anlamca birbiriyle ilgili cümleleri veya cümlede görevdeş sözcük ve söz öbeklerini bağlamaya yarayan kelimelere bağlaç denir..

 

açıkçası

ama

ancak

bile

çünkü

dahi

de

de.....de

demek ki

fakat

gene

gerek...gerek(se

ha........ha

hâlbuki

hatta

hele

hem

hem de

hem.....hem (de)

ile

ise

ister.....ister(se)

kâh..........kâh

kısacası

ki

lâkin

madem(ki)

nasıl ki

ne var ki

ne yazık ki

ne......ne (de)

nitekim

oysa

oysaki

öyle ki

öyleyse

üstelik

ve

veya

veyahut

ya da

ya....ya (da)

yahut

yalnız

yeter ki

yine

yoksa

zira