Turk tili leksikologiyasi

IV. Funksiyadoshlik– bajaradigan vazifasidagi o‘xshashlik asosida
nomlashdir. Masalan, qalam (kalem)ning vazifasi yozish, chizish bo‘lib, u
qanday shaklda bo‘lishidan qat’i nazar qalam deb nomlanadi. Turkcha ok(o‘q),

kapı (eshik), çay (choy) so‘zlarida ham ma’no shu yo‘l bilan ko‘chgan: evin

kapısı (uyning eshigi) – arabanın kapısı (mashinaning eshigi), çay içti (çoy

içhdi, nonushta qildi) kabi.

V. Kinoya– kesatiq ma’no turk tilida ham kinaye bo‘ladi. Bunday so‘zlar
yozuvda qo‘shtirnoqqa olinadi. Ahmet çok “ağırbaşlı” bir çocuktu (Ahmad juda

“vazmin” bola edi) deganda bolaning og‘ir-vazmin emas, sho‘x bola ekanligi

tushuniladi.


V.

Ma’ruza

So‘zlarning shakl va ma’no munosabatiga ko‘ra turlari 

(Eş Anlamli Kelimeler)

Dars rejasi:
1. So‘zlarning shakl va ma’no munosabatiga ko‘ra turlari
2. Turk tilshunosligida so‘zlarning shakl va ma’no munosabatiga ko‘ra turlarga
ajratilishi
23

---

3. Sinonimik qatorni tashkil etuvchi so‘zlar orasidagi ma’no farqliliklari

4. Sinonimik qatordagi so‘zlarning uslubiy o‘zgachaliklari
5. Leksik va grammatik sinonimlar orasidagi farq.
6. Sinonimlarning uslubiy, frazeologik, sintaktik va shartli turlari 


Tayanch tushunchalar: so‘zlarning shakl va ma’no munosabatiga ko‘ra

turlari, sinonim so‘zlar (eş anlamlı kelimeler), sinonimiya (eşanlamlılık),

sinonimik qator, leksik sinonimlar; so‘z sinonimlar (eş anlamlı kelımeler),

grammatik sinonimlar (eş anlamlı gramer şekilleri), to‘liq sinonimlar, ma’noviy

sinonimlar, uslubiy sinonimlar, frazeologik sinonimlar, sintaktik sinonimlar, shartli

sinonimlar, omonim so‘zlar, antonim so‘zlar, paronim so‘zlar, uyadosh so‘zlar.
Umumiy tilshunoslikda so‘zlar shakl va ma’no munosabatiga ko‘ra 5 turga
bo‘linadi: 1. sinonim so‘zlar; 2. omonim so‘zlar; 3. antonim so‘zlar; 4. paronim
so‘zlar; 5. uyadosh so‘zlar.
Turk tilshunosligida esa shakl va ma’no munosabatiga ko‘ra so‘zlar, asosan, 3
turga ajratiladi: 1. sinonim so‘zlar; 2. omonim so‘zlar; 3. antonim so‘zlar.